อธิบายพิธีกรรมและงานพิธี

พิธีกรรมและงานพิธี

ศาสนพิธี หมายถึง ระเบียบแบบแผนหรือแบบอย่างที่พึงปฏิบัติในศาสนาเมื่อนำมาใช้ในพระพุทธศาสนาจึงหมายถึงระเบียบแบบแผนหรือแบบอย่างที่พึงปฏิบัติในพระพุทธศาสนาศาสนพิธีเป็นสิ่งที่มีอยู่ในทุกศาสนาซึ่งแตกต่างกันไปตามลักษณะความเชื่อของศาสนาหรือลัทธินั้นๆ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นภายหลังศาสนา โดยศาสนาต่าง ๆ จะเกิดขึ้นมาก่อนแล้วพิธีกรรมต่างๆ จึงเกิดขึ้น แม้จะไม่ใช่สิ่งที่เป็นแก่นสารของศาสนาแต่ท่านผู้รู้ก็เปรียบพิธีกรรมหรือศาสนพิธีว่าเป็นดังเปลือกต้นไม้ซึ่งคอยห่อหุ้มแก่นของต้นไม้คือเนื้อแท้ของศาสนาไว้โดยทั้งสองส่วนนี้จะต้องอาศัยกันและกัน กล่าวคือ หากไม่มีแก่นแท้ของศาสนาศาสนพิธีก็อยู่ได้ไม่นาน หรือหากมีเฉพาะแก่นของศาสนาแต่ไม่มีศาสนพิธีแก่นแท้ของศาสนาก็อยู่ได้ไม่นานเช่นเดียวกับต้นไม้ที่มีแต่เปลือกไม่มีแก่นหรือมีแต่แก่นไม่มีเปลือกฉะนั้น ศาสนพิธีของพระพุทธศาสนาก็เช่นกันเป็นสิ่งที่ช่วยหล่อเลี้ยงแก่นแท้ของพระพุทธศาสนาไว้เหมือนเปลือกของต้นไม้คอยปกป้องแก่นไม้ไว้ แต่อย่างไรก็ดี การทำพิธีต่างๆของพระพุทธศาสนาในปัจจุบันได้มีจุดหักเหที่จะกลายเป็นแก่นแท้ของพระพุทธศาสนาโดยไปยึดเอาว่าศาสนพิธีนั้นคือแก่นของพระพุทธศาสนา และยึดถืออยู่อย่างนั้นอย่าง
แนบแน่นดังนั้นจึงควรศึกษาทำความเข้าใจเกี่ยวกับพิธีให้ถ่องแท้ตามหลักการของพระพุทธศาสนา

เพื่อจะได้ปฏิบัติได้อย่างถูกต้องตรงตามจุดมุ่งหมาย

คุณค่าของศาสนพิธี
ในการประกอบศาสนพิธีทุกครั้ง ควรคำนึงถึงคุณค่าและประโยชน์ของพิธีนั้น ๆมากกว่าจะไปยึดติดอยู่กับขั้นตอนหรือส่วนประกอบเล็กน้อยที่ไม่เกี่ยวข้อง คุณค่าและประโยชน์ของศาสนพิธีมีดังนี้

๑.ศาสนพิธีเป็นเหมือนเปลือกที่ห่อหุ้มสาระของพระพุทธศาสนาเอาไว้ให้ปลอดภัยและนำมาใช้ได้เป็
นประโยชน์แก่บุคคล สังคม ประเทศชาติได้อย่างยาวนาน
๒.ศาสนพิธีเป็นเหมือนเครื่องมือที่ทำให้คนมารวมกันทำให้เกิดความสมัครสมานสามัคคีระหว่างคนใ
นชุมชน สังคม และในประเทศ
๓. ศาสนพิธีเป็นเครื่องมือในการจัดสรรสภาพแวดล้อม ให้คนได้มีโอกาสเข้ามาใกล้ชิดกับศาสนาและได้เรียนรู้สาระของพระพุทธศาสนา ทั้งทางตรงและทางอ้อม
๔. ศาสนพิธีเป็นเครื่องหมายที่แสดงออกซึ่งความเป็นชาติ ที่มีวัฒนธรรมประเพณี และขนบธรรมเนียมอันดีงาม เพราะวัฒนธรรมประเพณี
และขนบธรรมอันดีงามเหล่านี้ล้วนแล้วแต่อิงอาศัยอยู่กับแนวคิดทางศาสนา และศาสนพิธีทั้งสิ้น

ประโยชน์ของศาสนพิธีทางพระพุทธศาสนาต่อผู้ปฏิบัติ คือ
๑. เป็นเครื่องยึดเหนี่ยวทางใจแก่พุทธศานิกชนให้หมั่นทำความดี ละเว้นความชั่วบำเพ็ญจิตใจให้สุขสงบ
๒. พุทธศาสนิกชนได้นำไปปฏิบัติเพื่อเป็นบรรทัดฐานในการดำเนินชีวิต
๓. เป็นส่วนของการสร้างศรัทธาต่อศาสนาและยึดถือหลักธรรม
๔. เมื่อยึดถือปฏิบัติเป็นสรณะแล้ว จะก่อให้เกิดความสุข ความปิติ จิตขาวสะอาดขึ้น เป็นต้น

พิธีทำบุญงานมงคลและงานอวมงคล
การทำบุญในพระพุทธศาสนา มี ๒ อย่าง ได้แก่
๑. ทำบุญในงานมงคล ได้แก่ การทำบุญในโอกาสต่าง ๆ เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่ตนเองและญาติสนิทมิตรสหาย เช่น การทำบุญขึ้นบ้านใหม่ การแต่งงาน เป็นต้น
๒. ทำบุญในงานอวมงคล ได้แก่ การทำบุญเพื่อความสุขความเจริญแก่ผู้อื่นที่ตนควรสงเคราะห์หรือที่ควรบูชา การทำบุญเกี่ยวกับการตาย เช่น การทำบุญหน้าศพ การทำบุญอัฐิบรรพบุรุษ เป็นต้น
บุญพิธีทั้ง ๒ ประเภทนี้นิยมนิมนต์พระภิกษุสงฆ์มาสวดพระพุทธมนต์, เจริญพระพุทธมนต์, เลี้ยงพระและถวายไทยธรรม ฉะนั้นจึงมีผู้เกี่ยวข้องในการปฏิบัติเป็น ๒ ฝ่ายคือ
ผู้ทำบุญ เรียกว่า เจ้าภาพ หมายถึง ผู้ที่จะทำบุญ, หรือผู้ทำบุญ หรือผู้ที่เป็นฝ่ายให้
ผู้ประกอบพิธีกรรม หรือเรียกว่า ฝ่ายภิกษุสงฆ์ หรือผู้ที่เป็นฝ่ายรับ
๑. ทำบุญงานมงคล หมายถึง การทำบุญเพื่อความเจริญโดยปรารถนาสิ่งที่ดี ในงานทำบุญงานมงคล เช่น งานทำบุญวันเกิด, งานทำบุญเลี้ยงพระ, งานมงคลสมรส และงานขึ้นบ้านใหม่ เป็นต้น การทำบุญงานมงคลพิธีฝ่ายเจ้าภาพ ผู้ที่จะทำบุญเนื่องในงานมงคลต่าง ๆ นั้น เบื้องต้นจะต้องตระเตรียมกิจการต่าง ๆ ดังนี้
๑. อาราธนาเชิญพระสงฆ์มาเจริญพระพุทธมนต์
๒. ตระเตรียมที่ตั้งพระพุทธรูป พร้อมเครื่องบูชา
๓. ตกแต่งสถานที่บริเวณพิธี
๔. วงด้ายสายสิญจน์
๕. อัญเชิญพระพุทธรูปมาตั้งบนแท่นบูชา
๖. ปูเสื่ออาสนะสำหรับพระสงฆ์
๗. เตรียมเครื่องรับรองพระสงฆ์ตามสมควรแก่ฐานะ เช่น น้ำดื่ม หรืออื่นๆ
๘. ตั้งภาชนะสำหรับทำน้ำมนต์
๙. ตระเตรียมวัตถุไทยธรรมและอาคารคาวหวานตามสมควร เพื่อถวายแด่พระสงฆ์ที่เจ้าภาพได้อาราธนานิมนต์ไว้

ศาลพระภูมิเชียงราย
ศาลพระภูมิเชียงใหม่
ศาลพระภูมิน่าน
ศาลพระภูมิพะเยา
ศาลพระภูมิแพร่
ศาลพระภูมิแม่ฮ่องสอน
ศาลพระภูมิลำปาง
ศาลพระภูมิลำพูน
ศาลพระภูมิอุตรดิตถ์
ศาลพระภูมิกาฬสินธุ์
ศาลพระภูมิขอนแก่น
ศาลพระภูมิชัยภูมิ
ศาลพระภูมินครพนม
ศาลพระภูมินครราชสีมา
ศาลพระภูมิบึงกาฬ
ศาลพระภูมิบุรีรัมย์
ศาลพระภูมิมหาสารคาม
ศาลพระภูมิมุกดาหาร
ศาลพระภูมิยโสธร
ศาลพระภูมิร้อยเอ็ด
ศาลพระภูมิเลย
ศาลพระภูมิสกลนคร
ศาลพระภูมิสุรินทร์
ศาลพระภูมิศรีสะเกษ
ศาลพระภูมิหนองคาย
ศาลพระภูมิหนองบัวลำภู
ศาลพระภูมิอุดรธานี
ศาลพระภูมิอุบลราชธานี
ศาลพระภูมิอำนาจเจริญ
ศาลพระภูมิกำแพงเพชร
ศาลพระภูมิชัยนาท
ศาลพระภูมินครนายก
ศาลพระภูมินครปฐม
ศาลพระภูมินครสวรรค์
ศาลพระภูมินนทบุรี
ศาลพระภูมิปทุมธานี
ศาลพระภูมิพระนครศรีอยุธยา
ศาลพระภูมิพิจิตร
ศาลพระภูมิพิษณุโลก
ศาลพระภูมิเพชรบูรณ์
ศาลพระภูมิลพบุรี
ศาลพระภูมิสมุทรปราการ
ศาลพระภูมิสมุทรสงคราม
ศาลพระภูมิสมุทรสาคร
ศาลพระภูมิสิงห์บุรี
ศาลพระภูมิสุโขทัย
ศาลพระภูมิสุพรรณบุรี
ศาลพระภูมิสระบุรี
ศาลพระภูมิอ่างทอง
ศาลพระภูมิอุทัยธานี
ศาลพระภูมิจันทบุรี
ศาลพระภูมิฉะเชิงเทรา
ศาลพระภูมิชลบุรี
ศาลพระภูมิตราด
ศาลพระภูมิปราจีนบุรี
ศาลพระภูมิระยอง
ศาลพระภูมิสระแก้ว
ศาลพระภูมิกาญจนบุรี
ศาลพระภูมิตาก
ศาลพระภูมิประจวบคีรีขันธ์
ศาลพระภูมิเพชรบุรี
ศาลพระภูมิราชบุรี
ศาลพระภูมิกระบี่
ศาลพระภูมิชุมพร
ศาลพระภูมิตรัง
ศาลพระภูมินครศรีธรรมราช
ศาลพระภูมินราธิวาส
ศาลพระภูมิปัตตานี
ศาลพระภูมิพังงา
ศาลพระภูมิพัทลุง
ศาลพระภูมิภูเก็ต
ศาลพระภูมิระนอง
ศาลพระภูมิสตูล
ศาลพระภูมิสงขลา
ศาลพระภูมิสุราษฎร์ธานี
ศาลพระภูมิยะลา
ศาลพระภูมิกรุงเทพมหานคร