อธิบายความหมายของการค้นคืนสารสนเทศ

การค้นคืน    ( retrieve ) หมายถึงการได้รับสิ่งที่ต้องการกลับคืนมา การค้นคืนสารสนเทศ (information retrieval)  จึงเป็นการการกระทำใดๆ ที่ให้ได้รับสารนิเทศที่ต้องการ ซึ่งอาจเป็นข้อมูลหรือรายการเอกสารซึ่งบรรจุเนื้อหาที่ต้องการ และส่งให้กับผู้รับอย่างรวดเร็ว

ระบบค้นคืนสารสนเทศ หมายถึง ระบบที่ได้รับการออกแบบเพื่อวัตถุประสงค์ในการค้นคืนสารสนเทศที่จัดเก็บอยู่ในระบบนั้น ซึ่งอาจค้นโดยแรงงานคน หรือคอมพิวเตอร์ก็ได้

หน้าที่ของระบบการค้นคืนสารสนเทศ เพื่อช่วยแก้ปัญหาการติดตามสารนิเทศใหม่ๆ ซึ่งมีปริมาณเพิ่มขึ้น ระบบสารสนเทศจะช่วยค้น คัดเลือก และกล่นกรองสารนิเทศที่เกี่ยวของ เพื่อการใช้ประโยชน์ต่อไป  ในทัศนของ Lancaster ระบบสารสนเทศมีหน้าที่จัดหา จัดระเบียบและควบคุมเพื่อให้มีการเข้าถึงสารนิเทศ

สรุปก็คือคือ ระบบการค้นคืนสารนิเทคือ  ระบบสารนิเทศที่ทำหน้าที่นำเสนอและแจกจ่ายสารนิเทศแก่ผู้ที่ต้องการ ซึ่งระบบสารนิเทศประกอบด้วยระบบการดำเนินงานย่อยๆ 5 ระบบ คือ                                                  

1.         การคัดเลือก  เป็นการการรวบรวมสารนิเทศตามเกณฑ์และนโยบายที่กำหนดไว้ ซึ่งสอดคล้องกับความต้องการของผู้ใช้                                                                                                                                                              

2.         การวิเคราะห์เอกสาร  ได้แก่การจัดหมวดหมู่ การจัดทำรายการ  การทำดรรชนี และการทำสารสังเขป

3.          การจัดระเบียบ ในระบบสารนิเทศที่ใช้คอมพิวเตอร์ในการประมวลผล จะมีการจัดระเบียบแฟ้มข้อมูล โดยทั่วไปจะเรียงลำดับเลขทะเบียน

4.         การค้นคืน เป็นกระบวนการสำคัญในการประเมินศักยภาพของระบบสารนิเทศ เป็นจุดเริ่มต้นของการค้นคืน online  เพื่อให้ตอบสนองความต้องการของผู้ใช้บริการ คือ ขั้นตอนการวิเคราะห์แนวคิด  และขั้นตอนการกำหนดศัพท์ หลังจากนั้นก็นำคำศัพท์ไปดำเนินการค้น ถ้าคำศัพท์ตรงกับดรรชนีคำค้นของเอกสารนั้น จะได้รับเอกสารจำนวนหนึ่ง หรือผู้ค้นจะทำการปรับปรุงเอกสารให้เป็นที่พอใจของผู้ใช้บริการ

5.         การแจกจ่าย เป็นการนำส่งผลการค้นคืนให้แก่ผู้ใช้ ที่มีความต้องการเอกสารเอกสารในเรื่องนั้นๆ โดยทั่วไปคือ รายการอ้างอิงทางบรรณานุกรม โดยการสืบค้นสารสนเทศจะสิ้นสุดเมื่อผู้สืบค้นสารสนเทศได้รับเอกสารเหล่านั้นเรียบร้อยแล้ว องค์ประกอบเหล่านี้เป็นเป็นกิจกรรมทางสติปัญญาซึ่งดำเนินการโดยคน มิใช่เครื่องจักร หรือเรียบอีกนัยหนึ่งว่า ประสิทธิภาพของระบบค้นคืนสารนิเทศ จึงขึ้นอยู่กับองค์ประกอบ สามารถจำแนกได้ 2 กลุ่มก็คือ

-          องค์ประกอบด้านฐานข้อมูล คือเอกสารที่จัดเก็บความละเอียดของดรรชนี  ความเพียงพอของคำศัพท์ ในระบบที่ใช้แทนเนื้อหาของเอกสาร

-          องค์ประกอบด้านการใช้ระบบ คือ ความเข้าใจของนักเอกสารสนเทศ ในเรื่องความต้องการของผู้ใช้

รูแบบของระบบค้นคืนสารนิเทศ

ระบบค้นคืนสารนิเทศสามารถแบ่งได้ 3 ประเภทคือ

1. ระบบค้นคืนที่ให้คำถาม – คำตอบ เป็นการบริการค้นคำตอบสำหรับคำถามที่ต้องการคำตอบ ที่เป็นข้อเท็จจริง

2. ระบบค้นคืนที่ให้ข้อมูลเป็นตัวเลข คือ สัญญาลักษณ์  เป็นระบบจัดเก็บข้อมูลทางฟิสิกส์ เคมี สำะโนประชากร เป็นต้น

3. ระบบค้นคืนข้อความจากวารสาร เป็นระบบที่จัดเก็บตัวเนื้อหาเอกสารและสามารถเรียกข้อความส่วนใดส่วนหนึ่งของเอกสารได้ เช่น ฐานข้อมูลทางกฎหมาย เป็นต้น

บริการค้นคืนระบบโอแพ็ก

ระบบโอแพ็ก คือ ระบบการค้นหารายการทรัพยากรสารนิเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ออนไลน์  จะใช้เครื่องปลายทางเป็นเครื่องมือค้นหารายการสารนิเทศที่ต้องการ โดยใช้โปรแกรมสำเร็จ หรือโปรแกรมการจัดการฐานข้อมูลในระยะบบห้องสมุดอัตโนมัติ

                         ปัจจุบันระบบโอแพ็กได้ใช้ในโปรแกรมจัดการฐานข้อมูลใน 3 รูปแบบคือ

1.       โปรแกรมสำเร็จที่มีหน่วยงาน องค์กรบริบัษต่างๆที่พัฒนาขึ้นมาใช้แล้วเช่นโปรแกรม ซีดีเอส/ไอซีส ดีเบส ฟอกซ์เบส และบี อาร์เอส

2.       เขียนโปรแกรมเฉพาะแห่งโดยใช้ภาษาคอมพิวเตอร์ ภาษาภาษี

3.       โปรแกรมห้องสมุดอัตโนมัติ หรือโปรแกรมสำเร็จพร้อมใช้งานในระบบบูรณาการ หรือเรียกทั่วไปว่าระบบเทิร์นคีย์ เช่น URICA  VTLS  TINLIB เป็นต้น

ประโยชน์ของการค้นคืนระบบโอแพ็ก

-          ผู้ค้นสามารถค้นรายการสารนิเทศที่ต้องการได้มากวิธีกว่าการค้นคืนจากบัตรรายการซึ่งจำกัดการเข้าถึงสารนิเทศด้วยช่อผู้แต่ง ชื่อเรื่อง หัวเรื่อง ในระบบโอแพ็กผู้ค้นสามารถค้นได้จขากดรรชนีหลายประเภท เช่น สามารถค้นได้จากหลักการประสานคำที่เรียกว่า ลักบลูลีน Boolean  หรือ ค้นคำจากเขตข้อมูล เฉพาะที่ต้องการได้เช่น  เขตข้อมูลปีที่พิมพ์ หมายเลขมาตรฐาน หนังสือสากล เลขเรียกหนังสือ หรือค้นจากคำสำคัญอื่นๆ

-          ทำให้ได้รับความสะดวกค้นคืนรายการสารนิเทศได้ถูกต้อง แม่นยำ และเป็นระบบที่ใช้ง่าย

-          เป็นระบบที่ช่วยกระตุ้นและส่งเสริมให้ผู้ใช้เกิดความต้องการใช้ทรัพยากรสารนิเทศอย่างคุ้มค่า เนื่องจากความง่ายและสะดวกในการเข้าถึง

-          ผู้ใช้สามารถค้นคืนรายการทรัพยากรสารนิเทศจากสถานที่ๆตนสะดวก หากมีการใช้ระบบเชื่อมโยงเครื่องปลายทางไปยังสถาบันบริการสารนิเทศที่ให้บริการค้นคืนระบบโอแพ็ก

-          สามารถเชื่อมโยงไปยังรายการทรัพยากรสารนิเทศกับระบบโอแพ็กของสถาบันบริการอื่นๆทั้งในประเทศและต่างประเทศระบบเครือข่าย

ลักษณะการค้นคืนระบบโอแพ็ก

ผู้ใช้สามารถใช้ระบบเป็นจุดเริ่มต้นของการค้นหาสารนิเทศ ในสถาบันบริการแห่งหนึ่ง เช่นเดียวกับการใช้บัตรรายการ  โดยทั่วไปผู้ใช้สามารถเลือกค้นได้จากคำหรือวิธีต่างๆดังต่อไปนี้

-          ค้นคืนโดยใช้ชื่อผู้แต่ง        -  ค้นคืนโดยใช้คำสำคัญ

-          ค้นคืนโดยใช้ชื่อเรื่อง          -  ค้นคืนโดยใช้วลี

-          ค้นคืนโดยใช้หัวเรื่อง          -  ค้นคืนโดยใช้คำในดรรชนี

-          ค้นคืนโดยใช้เลขหมู่           -  ค้นคืนโดยใช้การตัดคำ

-          ค้นคืนโดยการจำกัดคำค้นในเขตข้อมูลที่ต้องการ

-          ค้นคืนโดยวิธีไล่ดูรายการตามลำดับระเบียน

   บริการบนอินเตอร์เน็ต

                        อินเตอร์เน็ตไดรับความนิยมเนื่องมาจากการใช้บิการทางอินเตอร์เน็ตเป็นไปอย่างรวดเร็ว สะดวกในการติดต่อสื่อสารและส่งผ่านข้อมูลและสารสนเทศ

 บริการต่างๆในอินเตอร์เน็ตเป็นที่รู้จักและนิยมใช้กันอย่างกว้างขวาง แยกออกเป็น4 ลักษณะดังนี้

1. บริการถ่ายโอนแฟ้ม หรือเรียกย่อๆ ว่า FPT เป็นบริการที่ช่วยให้การติดต่อและถ่ายโอน หรือคัดลอกแฟ้มข้อมูลระหว่างเครื่องคอมพิวเตอร์จากเครื่องหนึ่งไปอีกเครื่องหนึ่งที่เชื่อมต่ออยู่ในอินเตอร์เน็ต ทีร่บริการถ่ายโอนแฟ้มข้อมูลที่อยู่ระยะไกล                      

 

การค้นคืนสารสนเทศ (Information retrieval) จึงเป็นการกระทำใด ๆ ที่คัดเลือกสารสนเทศจากแหล่งเก็บเพื่อทำให้ได้รับสารสนเทศตามที่ต้องการ ซึ่งอาจเป็นข้อมูล หรือ รายการเอกสารซึ่งบรรจุเนื้อหาที่ต้องการ การค้นคืนสารสนเทศมีความหมายเช่นเดียวกับการค้นวรรณกรรม (Literature searching) ซึ่งหมายถึง กระบวนการค้นเอกสาร เพื่อให้ได้เอกสารที่เกี่ยวข้องกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง หลักการสำคัญของการค้นคืนสารสนเทศ คือ การค้นหาและนำสารสนเทศที่ตรงตามความต้องการ ส่งให้แก่ผู้ใช้อย่างรวดเร็ว ทันการ ระบบใดก็ตามที่ได้รับการออกแบบเพื่ออำนวยความสะดวกในการค้นสิ่งพิมพ์ จึงเรียกว่า ระบบค้นคืนสารสนเทศ ตัวอย่างเช่น บัตรรายการ สิ่งพิมพ์ดรรชนี เป็นต้น

ความหมายของเครื่องมือการสืบค้นข้อมูลสารสนเทศ

        เครื่องมือ  คือ  อุปกรณ์ที่ใช้ในการค้นหาหนังสือที่มีอยู่ในห้องสมุด  เพื่อนำมาใช้ประกอบการเรียนรู้ ได้แก่  คอมพิวเตอร์

        การสืบค้น   คือ  การค้นหาข้อมูลเกี่ยวกับหนังสือในห้องสมุดโรงเรียนว่ามีหนังสือที่ผู้เรียนต้องการหรือไม่ หากมีจะปรากฏอยู่ในหมวดหมู่ใด

        ข้อมูล  คือ  สัญญาณที่มนุษย์รับรู้และนำมาบันทึกในรูปสัญลักษณ์ เมื่อข้อมูลมีการจัดความหมายหรือเนื้อหา จึงเปลี่ยนเป็นระดับสารสนเทศ

        สารสนเทศ   คือ  ข้อเท็จจริง  เหตุการณ์  ที่ถ่ายทอดและบันทึกไว้ในรูปแบบต่าง ๆ เช่น  หนังสือ  วารสาร  หนังสือพิมพ์  โสตทัศนวัสดุ คอมพิวเตอร์  และคำพูด  เป็นต้น  เพื่อนำไปใช้ ในการตัดสินใจหรือตอบปัญหาต่าง ๆ ได้  (ประภาวดี  สืบสนธ์,  2543, หน้า 6)

 

ส่วนประกอบของเครื่องมือในการสืบค้นข้อมูลสารสนเทศ

        1. หน้าจอ คือ อุปกรณ์ส่งออกข้อมูล  (Output devices)  หรือหน่วยแสดงผลประเภทหนึ่ง ของคอมพิวเตอร์โดยข้อมูลที่จอภาพแสดงผลนั้น  มักจะประกอบด้วยข้อมูลทั้งที่เป็นตัวหนังสือ และภาพกราฟิก

        2.  แป้นพิมพ์  คือ  อุปกรณ์นำเข้าข้อมูล (Input  devices) เป็นอุปกรณ์หลักที่ใช้ในการนำข้อมูลลงในเครื่องคอมพิวเตอร์ โดยปกติมักจะมีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า หรือใกล้เคียง มีแป้นต่าง ๆ ประมาณร้อยแป้นอยู่บนคีย์บอร์ด (ขึ้นอยู่กับผังแป้นพิมพ์) ซึ่งถอดแบบมาจากเครื่องพิมพ์ดีด เพื่อให้การป้อนข้อมูลที่เป็นอักขระและตัวเลขทำได้ง่ายและสะดวกขึ้น แป้นพิมพ์จึงแยกแผงที่เป็นแป้นอักขระกับแป้นตัวเลขแยกไว้ต่างหาก

        3.เมาส์ คือ  อุปกรณ์นำเข้าข้อมูล   (Input devices)  ที่ใช้ในการควบคุมการใช้งานใน คอมพิวเตอร์ ซึ่งออกแบบ เพื่อให้พอดีกับการใช้งานโดยส่วนโค้งและส่วนเว้าจะโค้งเข้าตามอุ้งมือของผู้ใช้ โดยด้านใต้ของเมาส์จะมีอุปกรณ์ ซึ่งตรวจจับการเคลื่อนไหวของเมาส์  โดยส่งสัญญาณ ไปที่คอมพิวเตอร์

        4.  เคส  คือ กล่องสำหรับบรรจุอุปกรณ์ที่ใช้ประมวลผลและหน่วยความจำของคอมพิวเตอร์ เอาไว้ข้างใน เพื่อประโยชน์ในการยึดอุปกรณ์ต่าง ๆ ให้มีความมั่นคง กะทัดรัด เคลื่อนย้ายได้ ขณะเดียวกัน ก็เพื่อความปลอดภัย เช่น  ป้องกันไฟดูด  ป้องกันอุปกรณ์สูญหาย และการป้องกัน การส่งคลื่นรบกวน การทำงานของอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์อื่น ๆ

        5.  ซอฟต์แวร์  (Software) เกี่ยวกับงานของห้องสมุด คือ โปรแกรมสืบค้นสารสนเทศ ห้องสมุด เฉลิมพระเกียรติกาญจนาภิเษกโรงเรียนบางกะปิ โปรแกรมสืบค้นสารสนเทศ  ห้องสมุดเฉลิมพระเกียรติ กาญจนาภิเษกโรงเรียนบางกะปิ ห้องสมุดโรงเรียนห้องสมุด เฉลิมพระเกียรติกาญจนาภิเษกโรงบางกะปิ มีการจัดเก็บข้อมูลสิ่งพิมพ์ทั้งหนังสือภาษาไทย และ ภาษาอังกฤษ นวนิยาย  เรื่องสั้น วรรณกรรมเยาวชน คู่มือเตรียมสอบ  ลงฐานข้อมูล CDS/ISIS  เพื่อนำข้อมูลสิ่งพิมพ์เหล่านั้นออกบริการ และ อำนวยความสะดวก ในการค้นหาหนังสือให้กับผู้ใช้ ซึ่งผู้ใช้สามารถส่งประมวลผลผ่านทางเลือกต่าง ๆ ได้ตามต้องการ จากระบบเมนู

ความหมายของการจัดเก็บและการค้นคืน
        การจัดเก็บและการค้นคืนสารนิเทศ (Information storage and retrieval) คือ ”กระบวนการทั้งการคัดเลือกควบคุมโครงสร้างสารนิเทศ การจัดหา การจัดเก็บสารนิเทศ เพื่อการเข้าถึงและกระบวนการสำคัญใดๆ ในการแสวงหาทรัพยากรสารนิเทศ ซึ่งครอบคลุมการค้นหา การดึงสารนิเทศที่เข้าเรื่อง เรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะจากแหล่งต่างๆ ทั้งแหล่งจัดเก็บภายในและแหล่งภายนอก เพื่อให้ผู้ใช้ได้รับสารนิเทศหรือรายการทรัพยากรสารนิเทศ ซึ่งบรรจุเนื้อหาตรงตามต้องการ และในการบริการจะนำส่งให้ผู้ใช้อย่างรวดเร็วทันการณ์ ทั้งนี้การจัดเก็บและการค้นคืนสารนิเทศเป็นระบบที่จัดทำทั้งด้วยแรงงานคนและด้วยคอมพิวเตอร์” มาลี ล้ำสกุล

         นอกจากนี้ นิศาชล จำนงศรี  ยังได้สรุปความหมายของ การจัดเก็บและการค้นคืนสารนิเทศ ว่าคือ “กระบวนการในการรวบรวมสารนิเทศและทำรายการให้กับสารนิเทศ ที่รวบรวมไว้ ทั้งนี้เพื่อให้ทราบที่อยู่ของสารนิเทศและสามารถแสดงผลการค้นออกมาตามรูปแบบที่ต้องการ หลักสำคัญ คือ การกำหนดตัวแทนของเอกสาร และโครงสร้างในการจัดกลุ่มของเอกสาร เพื่อใช้เป็นดรรชนีนำทางเข้าถึงเอกสาร ซึ่งการนำคอมพิวเตอร์เข้ามาใช้จะช่วยให้การเข้าถึงเอกสารในลักษณะ Full-text searching ทำได้ง่ายขึ้น โดยคอมพิวเตอร์จะจัดเก็บสารนิเทศตามโครงสร้างที่ออกแบบไว้”

          สรุปได้ว่า “การจัดเก็บและการค้นคืนสารนิเทศ” คือ กระบวนการในการรวบรวมรายละเอียดของสารนิเทศและทรัพยากรสารนิเทศ ที่จัดเก็บไว้ในแหล่งสารนิเทศ หรือฐานข้อมูล เพื่อให้สามารถค้นสารนิเทศและทรัพยากรสารนิเทศที่ต้องการกลับคืนมาได้อย่างสะดวกและรวดเร็ว ด้วยวิธีการและเทคนิคอย่างเป็นขั้นตอน โดยอาศัยเทคโนโลยีสารนิเทศเป็นเครื่องมือในการเข้าถึงสารนิเทศอย่างสะดวก รวดเร็ว และตรงกับความต้องการของผู้ใช้

การค้นคืนสารสนเทศ (Information retrieval) จึงเป็นการกระทำใด ๆ ที่คัดเลือกสารสนเทศจากแหล่งเก็บเพื่อทำให้ได้รับสารสนเทศตามที่ต้องการ ซึ่งอาจเป็นข้อมูล หรือ รายการเอกสารซึ่งบรรจุเนื้อหาที่ต้องการ การค้นคืนสารสนเทศมีความหมายเช่นเดียวกับการค้นวรรณกรรม (Literature searching) ซึ่งหมายถึง กระบวนการค้นเอกสาร เพื่อให้ได้เอกสารที่เกี่ยวข้องกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง หลักการสำคัญของการค้นคืนสารสนเทศ คือ การค้นหาและนำสารสนเทศที่ตรงตามความต้องการ ส่งให้แก่ผู้ใช้อย่างรวดเร็ว ทันการ ระบบใดก็ตามที่ได้รับการออกแบบเพื่ออำนวยความสะดวกในการค้นสิ่งพิมพ์ จึงเรียกว่า ระบบค้นคืนสารสนเทศ ตัวอย่างเช่น บัตรรายการ สิ่งพิมพ์ดรรชนี เป็นต้น

การสืบค้นทรัพยากรสารสนเทศ  หมายถึง การค้นหาสื่อสารสนเทศในรูปแบบต่าง ๆ ที่เราต้องการซึ่งถูกจัดเก็บอยู่ในห้องสมุด ไม่ว่าจะเป็น หนังสือ วารสาร สื่อโสตทัศนวัสดุ หรือ วิทยานิพนธ์ ผ่านทางหน้าจอคอมพิวเตอร์ โดยใช้ระบบห้องสมุดอัตโนมัติ ซึ่งในที่นี้คือ ULibM เป็นสื่อกลางในการค้นหา อันจะช่วยให้เกิดความสะดวกรวดเร็วในการเข้าถึงตัวสารสนเทศจริง ๆ โดยในตัวระบบห้องสมุดอัตโนมัติ ULibM นี้จะแบ่งระดับการสืบค้นออกเป็น 2 ขั้น คือ การสืบค้นขั้นพื้นฐาน (Basic Search) และ การสืบค้นขั้นสูง (Advanced Search) ซึ่งจะมีความละเอียดในการสืบค้นที่แตกต่างกัน

การสืบค้นข้อมูลสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ต  

แหล่งข้อมูลสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ตเป็นแหล่งข้อมูลทางอิเล็กทรอนิกส์ที่สำคัญ และใหญ่ที่สุด

มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาแทบทุกวินาที ดังนั้นในการสืบค้นข้อมูลสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ตควร

ดำเนินการดังนี้

1.

กำหนดวัตถุประสงค์การสืบค้น

ผู้สืบค้นหรือผู้วิจัยที่จะนำข้อมูลสารสนเทศไปใช้ ควรตั้งวัตถุประสงค์การสืบค้นที่ชัดเจน ทำให้

สามารถกำหนดขอบเขตของแหล่งข้อมูลสารสนเทศที่จะสืบค้นให้แคบลง กำหนดประเภทของเครื่องมือหรือ

โปรแกรมสำหรับการสืบค้นทางอินเทอร์เน็ต ที่เรียกว่า

Search Engine ให้เหมาะสม กำหนดช่วงเวลาที่

ข้อมูลสารสนเทศถูกสร้างขึ้น เช่น ช่วงปีที่ตีพิมพ์ของวารสารอิเล็กทรอนิกส์ ทั้งนี้เพื่อให้ผลการสืบค้นมี

ปริมาณไม่มากเกินไป มีความตรง

(Validity) ตามวัตถุประสงค์ และมีความน่าเชื่อถือ (Reliability) มากที่สุด

อีกทั้งยังสามารถสืบค้นได้ผลในเวลาอันรวดเร็ว

2.

ประเภทของข้อมูลสารสนเทศที่สามารถสืบค้นได้

ข้อมูลสารสนเทศที่อยู่บนอินเทอร์เน็ตมีมากมายหลายประเภท มีลักษณะเป็นมัลติมีเดีย คือ

มีทั้งที่เป็นข้อความ

(Text) ภาพวาด (Painting) ภาพเขียนหรือภาพลายเส้น (Drawing) ภาพไดอะแกรม

(Diagram)

ภาพถ่าย (Photograph) เสียง(Sound) เสียงสังเคราะห์ เช่น เสียงดนตรี (Midi) ภาพยนตร์

(Movie)

ภาพเคลื่อนไหวอะนิเมชัน (Animation) จากเทคโนโลยีการสืบค้นที่มีอยู่ในปัจจุบัน การสืบค้นที่เร็ว

ที่สุด มีประสิทธิภาพที่สุด และแพร่หลายที่สุด คือ การสืบค้นข้อมูลสารสนเทศประเภทข้อความ สำหรับ

การสืบค้นข้อมูลที่เป็นภาพ

(Pattern Recognition) และเสียง ยังมีข้อจำกัดอยู่มาก ใช้เวลานาน และยังไม่มี

ประสิทธิภาพ จึงยังไม่มีการสืบค้นข้อมูลประเภทอื่นๆ นอกจากประเภทข้อความในการให้บริการการสืบค้น

บนอินเทอร์เน็ต

ระบบสารสนเทศบางครั้งเรียกว่า ระบบจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ (Information and Retrieval Sytem หรือใช้คำย่อว่า ISARS) หรือ ระบบค้นคืนสารสนเทศ (Information Retrieval System หรือ IRS )

การค้นคืน (Retrieval) หมายถึง การได้รับสิ่งที่ต้องการกลับคืนมา การค้นคืนสารสนเทศ (Information retrieval) จึงเป็นการกระทำใด ๆ ที่คัดเลือกสารสนเทศจากแหล่งเก็บเพื่อทำให้ได้รับสารสนเทศตามที่ต้องการ ซึ่งอาจเป็นข้อมูล หรือ รายการเอกสารซึ่งบรรจุเนื้อหาที่ต้องการ การค้นคืนสารสนเทศมีความหมายเช่นเดียวกับการค้นวรรณกรรม (Literature searching) ซึ่งหมายถึง กระบวนการค้นเอกสาร เพื่อให้ได้เอกสารที่เกี่ยวข้องกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง หลักการสำคัญของการค้นคืนสารสนเทศ คือ การค้นหาและนำสารสนเทศที่ตรงตามความต้องการ ส่งให้แก่ผู้ใช้อย่างรวดเร็ว ทันการ ระบบใดก็ตามที่ได้รับการออกแบบเพื่ออำนวยความสะดวกในการค้นสิ่งพิมพ์ จึงเรียกว่า ระบบค้นคืนสารสนเทศ ตัวอย่างเช่น บัตรรายการ สิ่งพิมพ์ดรรชนี เป็นต้น

ความรู้ไม่สามารถถ่ายทอดจากบุคคลหนึ่งไปสู่อีกบุคคลหนึ่งโดยตรงเสมอไป จึงต้องมีแหล่งเก็บรวบรวมความรู้ คือ ระบบสารสนเทศ ซึ่งเป็นระบบที่ทำหน้าที่รวบรวม จัดเก็บ และนำสารสนเทศไปใช้ในองค์กร ระบบทำหน้าที่เป็นช่องทาง (Channel) ของสารสนเทศ ระบบประกอบด้วยคน ครุภัณฑ์ และกระบวนการ

บ่อยครั้งที่คนมักคิดคงระบบสารสนเทศว่าประกอบด้วยระบบคอมพิวเตอร์และมีฐานข้อมูล (Databases) จัดเก็บสารสนเทศเท่านั้น โดยลืมนึกถึง คน ซึ่งทำหน้าที่รวบรวมสารสนเทศจากแหล่งต่างๆ และจัดเก็บไว้ในฐานข้อมูล

ระบบสารสนเทศเป็นการสื่อสารในรูปแบบหนึ่ง ประกอบด้วยการส่งสาร จากแหล่งหนึ่งไปสู่แหล่งหนึ่ง ระหว่างการส่งสาร สารจะมีคุณภาพต่อผู้รับหรือไม่ ขึ้นอยู่กับว่ามีสิ่งรบกวน (Noise) มากน้อยเพียงไร ซึ่งเป็นอุปสรรคทำให้ระบบสารสนเทศ ไม่ตอบสนองความต้องการเท่าที่ควร

ข้อ 2.  การสืบค้นสารสนเทศ (Information retrieval) คือ กระบวนการค้นหาสารสนเทศที่ต้องการ โดยใช้เครื่องมือสืบค้นสารสนเทศที่สถาบันบริการสารสนเทศจัดเตรียมไว้ให้ 
     การสืบค้นสารสนเทศ แบ่งออกเป็น 2 วิธี คือ
1. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบมือ (Manual system)
2. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ (Computer system)
การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบมือ สามารถกระทำได้โดยผ่านเครื่องมือหลายประเภท เช่น บัตรรายการ บัตรดรรชนีวารสาร บรรณานุกรม เป็นต้น ในที่นี้จะกล่าวถึงเฉพาะบัตรรายการและ บัตรดรรชนีวารสารเท่านั้น
การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ สามารถกระทำได้โดยผ่านอุปกรณ์คอมพิวเตอร์
ในการค้นหาข้อมูลจากฐานข้อมูลต่าง ๆ ได้แก่
ฐานข้อมูลโอแพ็ก
ฐานข้อมูลซีดีรอม
ฐานข้อมูลออนไลน์
ฐานข้อมูลบนอินเทอร์เน็ต

ความหมายของการค้นคืนสารสนเทศ เป็นระบบที่ออกแบบมาเพื่อให้ระบบสารสนเทศช่วยค้นหาสิ่งที่เราต้องการในระบบซึ่งสืบค้นในรูปแบบต่างๆ

การสืบค้นสารสนเทศ แบ่งออกเป็น 2 วิธี คือ

1. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบมือ (Manual system) เช่น บัตรรายการ   บัตรดรรชนีวารสาร

2. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ (Computer system)  เช่น  ฐานข้อมูล  การสืบค้นบนอินเทอร์เน็ต

หน้าที่ของระบบการค้นคืนสารสนเทศ เพื่อช่วยแก้ปัญหาการติดตามสารนิเทศใหม่ๆ ซึ่งมีปริมาณเพิ่มขึ้น ระบบสารสนเทศจะช่วยค้น คัดเลือกสิ่งที่เราต้องการค้นหา สิ่งที่เราต้องการได้อย่างสมบรูณ์

การค้นคืน    ( retrieve ) หมายถึงการได้รับสิ่งที่ต้องการกลับคืนมา การค้นคืนสารสนเทศ (information retrieval)  จึงเป็นการกระทำใดๆ ที่ให้ได้รับสารนิเทศที่ต้องการ ซึ่งอาจเป็นข้อมูลหรือรายการเอกสารซึ่งบรรจุเนื้อหาที่ต้องการ และส่งให้กับผู้รับอย่างรวดเร็ว

ระบบค้นคืนสารสนเทศ หมายถึง ระบบที่ได้รับการออกแบบเพื่อวัตถุประสงค์ในการค้นคืนสารสนเทศที่จัดเก็บอยู่ในระบบนั้น ซึ่งอาจค้นโดยแรงงานคน หรือคอมพิวเตอร์ก็ได้

ความหมายของการสืบค้นข้อมูลสารสนเทศ
การสืบค้นสารสนเทศ (Information retrieval) หมายถึง กระบวน
การค้นหาสารสนเทศที่ต้องการ โดยใช้เครื่องมือสืบค้นสารสนเทศ
ที่สถาบันบริการสารสนเทศจัดเตรียมไว้ให้
การสืบค้นสารสนเทศ แบ่งออกเป็น 2 วิธี คือ
1. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบมือ (Manual system)
2. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ (Computer system)
การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบมือ สามารถกระทำได้โดยผ่าน
เครื่องมือหลายประเภท เช่น บัตรรายการ บัตรดรรชนีวารสาร
บรรณานุกรม เป็นต้น ในที่นี้จะกล่าวถึงเฉพาะบัตรรายการและ บัตร
ดรรชนีวารสารเท่านั้น
การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ สามารถกระทำได้
โดยผ่านอุปกรณ์คอมพิวเตอร์
ในการค้นหาข้อมูลจากฐานข้อมูลต่าง ๆ ได้แก่
ฐานข้อมูลโอแพ็ก
ฐานข้อมูลซีดีรอม
ฐานข้อมูลออนไลน์
ฐานข้อมูลบนอินเทอร์เน็ต

สารสนเทศ คือ ข้อมูล ข่าวสาร ความรู้ในรูปแบบต่าง ๆ ที่ได้ถูกบันทึก ประมวลผล และนำออกเผยแพร่เป็นประโยชน์ต่อส่วนบุคคลและสังคม ก่อนนำออกเผยแพร่นั้นสถาบันบริการสารสนเทศ จะมีกระบวนการในการจัดเก็บสารสนเทศ (information storage) ซึ่งเป็นกระบวนการในการคัดเลือกสารสนเทศ ทั้งจากแหล่งภายใน และภายนอกสถาบันนำมาวิเคราะห์จัดหมวดหมู่ควบคุมโครงสร้าง จัดทำสื่อการจัดเก็บไม่ว่าจะเป็นด้วยแรงมนุษย์หรือด้วยเครื่องจักร สำหรับการค้นหาและค้นคืนสารสนเทศ (information retrieval) ซึ่งเป็นกระบวนการในการค้นสารสนเทศสำหรับผู้ใช้โดยมีเป้าหมายเพื่อชี้หรือระบุหรือดึงสารสนเทศเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับความต้องการของผู้ใช้ออกมาจากที่จัดเก็บ เมื่อผู้ใช้ได้แหล่งสารสนเทศที่ต้องการขั้นตอนต่อไปคือ การถ่ายโอนสารสนเทศ (information transfer) หมายถึง การที่สารสนเทศที่ค้นพบ ได้รับการเปิดเผยหรือส่งต่อไปยังบุคคลอื่นที่ต้องการ
โดยมีการจัดหมวดหมู่และทำรายการ ตามหลักวิชาการจัดทำโครงสร้างระบบการจัดเก็บและควบคุมเพื่อการค้นหา ค้นคืน ในลักษณะบรรณานุกรม ไม่ว่าจะเป็นบัตรรายการหรือ OPAC ซึ่งสามารถให้สมาชิกใช้ประโยชน์ได้ทุกระดับ อีกทั้งยังมีการทำดรรชนี ทั้งในรูปแบบศัพท์ควบคุมและรูปแบบศัพท์อิสระ เพื่อเป็นเครื่องมือในการค้นหา ค้นคืนสารสนเทศสิ่งหนึ่งที่มักจัดทำร่วมกันกับดรรชนีคือสาระสังเขป เป็นตัวแทนของเนื้อหาสาระจากต้นฉบับ ซึ่งทั้งหมดทั้งสิ้นของกระบวนการจัดหมวดหมู่และทำรายการนี้จะจบลงด้วยการจัดทำฐานข้อมูล เพื่อให้บริการค้นคืนสารสนเทศ ตามขอบเขตหน้าที่และวัตถุประสงค์ของสถาบัน สำหรับบริการพื้นฐานก็จะมี บริการยืม-คืน บริการการอ่าน บริการตอบคำถามและช่วยค้นคว้า ฯ นอกจากนี้ยังมีบริการส่งเสริมการใช้ เช่น บริการสารสนเทศทันสมัย บริการเลือกสรรสารสนเทศเฉพาะบุคคล ฯลฯ เป็นต้น การจัดเก็บและการค้นคืนสารสนเทศ เป็นงานหลักที่เชื่อมโยงระบบบริการต่าง ๆ และระบบงานของสถาบัน ในส่วนความสำคัญต่อผู้ใช้ อาจกล่าวได้ว่า การจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ ขจัดปัญหาต่าง ๆ ในการเข้าถึงสารสนเทศ เปิดโอกาสให้ผู้ใช้เข้าถึงทรัพยากรสารสนเทศทุกประเภททั้งภายในและภายนอกสถาบัน มีเครื่องมืออำนวยความสะดวกในการเข้าถึง เกิดความรวดเร็วในการเข้าถึงสารสนเทศตรงกับความต้องการเพื่อตอบสนองความต้องการในการใช้สารสนเทศในภารกิจต่าง ๆ ด้วยตนเอง

การค้นคืนสารสนเทศ (Information Retrieval) คือ การค้นหาข้อมูลสารสนเทศที่ต้องการ และมีอยู่ในระบบ วิธีการที่ได้มาของสารสนเทศที่ต้องการ

ความหมายของการสืบค้นข้อมูลสารสนเทศ
การสืบค้นสารสนเทศ (Information retrieval) หมายถึง กระบวน
การค้นหาสารสนเทศที่ต้องการ โดยใช้เครื่องมือสืบค้นสารสนเทศ
ที่สถาบันบริการสารสนเทศจัดเตรียมไว้ให้
การสืบค้นสารสนเทศ แบ่งออกเป็น 2 วิธี คือ
1. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบมือ (Manual system)
2. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ (Computer system)
การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบมือ สามารถกระทำได้โดยผ่าน
เครื่องมือหลายประเภท เช่น บัตรรายการ บัตรดรรชนีวารสาร
บรรณานุกรม เป็นต้น ในที่นี้จะกล่าวถึงเฉพาะบัตรรายการและ บัตร
ดรรชนีวารสารเท่านั้น
การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ สามารถกระทำได้
โดยผ่านอุปกรณ์คอมพิวเตอร์
ในการค้นหาข้อมูลจากฐานข้อมูลต่าง ๆ ได้แก่
ฐานข้อมูลโอแพ็ก
ฐานข้อมูลซีดีรอม
ฐานข้อมูลออนไลน์
ฐานข้อมูลบนอินเทอร์เน็ต

องค์ประกอบของระบบสารสนเทศ
          ในระบบสารสนเทศประกอบด้วยงานหลัก 4 ประการคือ การนำข้อมูล / สารสนเทศเข้าสู่ระบบ การประมวลผลสารสนเทศ การจัดเก็บสารสนเทศและการแสดงผลลัพธ์ที่นำไปใช้ได้ตามที่ต้องการ
          - การนำข้อมูล / สารสนเทศเข้าสู่ระบบ : สามารถทำได้หลายรูปแบบ เช่น การนำข้อมูลจากแหล่งข้อมูล (source data) เข้าสู่ระบบ ได้แก่ ใบรับเงินจากรายการที่สั่งซื้อ หรือเป็นการเรียก ข้อมูลเก่า (ที่เคยบันทึกไว้แล้ว) เพื่อนำมาตรวจสอบ หรือเป็นการตอบรับหรือปฏิเสธจากหน้าจอ หรือเป็นการสั่งให้ทำงาน ได้แก่ สั่งให้ออกใบส่งของ หรือเป็นการส่งข้อความแก่ผู้ใช้คนอื่นในระบบ รวมทั้งการปรับปรุงข้อมูลโดยเฉพาะการพิมพ์เอกสาร ผู้ใช้สามารถเปลี่ยนแปลงข้อความหรือแก้ไข ตัวเลขให้ถูกต้องได้
          - การประมวลผล : ในระบบสารสนเทศสามารถประมวลผลข้อมูล / สารสนเทศได้หลายวิธี ได้แก่ การจัดเรียงข้อมูล การเรียกใช้ข้อมูลที่จัดเก็บไว้แล้วและปรับปรุงข้อมูลให้ทันสมัยขึ้น การสรุปสารสนเทศ การคัดเลือกสารสนเทศ (ได้แก่ เลือกรายชื่อลูกค้าที่ใช้บริการมานานกว่า 5 ปี) รวมทั้งการคำนวณทางคณิตศาสตร์และการเปรียบเทียบทางตรรกะ
          - การจัดเก็บสารสนเทศ : ระบบสารสนเทศปัจจุบันสามารถจัดเก็บข้อมูลสารสนเทศ ทั้งที่อยู่ในรูปของตัวเลข ตัวอักษร สัญลักษณ์ต่าง ๆ และภาพประกอบ ได้แก่ กราฟิก ภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหว และเสียง ไว้ในรูปของฐานข้อมูลและ Web base รวมทั้งฐานความรู้ (Knowledge base)
          - การแสดงผลลัพธ์ : ผลลัพธ์จากระบบสารสนเทศที่ออกมาในรูปของรายงานเอกสารทุกประเภท เรียกว่า hard copy ส่วน soft copy เป็นการแสดงผลบนหน้าจอภาพหรือระบบเสียง รวมทั้งคำสั่งที่ใช้ควบคุมหุ่นยนต์หรือการทำงานในระบบอัตโนมัติต่าง ๆ

ระบบค้นคืนสารสนเทศ

 การค้นคืน    ( retrieve ) หมายถึงการได้รับสิ่งที่ต้องการกลับคืนมา การค้นคืนสารสนเทศ (information retrieval)  จึงเป็นการการกระทำใดๆ ที่ให้ได้รับสารนิเทศที่ต้องการ ซึ่งอาจเป็นข้อมูลหรือรายการเอกสารซึ่งบรรจุเนื้อหาที่ต้องการ และส่งให้กับผู้รับอย่างรวดเร็ว

ระบบค้นคืนสารสนเทศ หมายถึง ระบบที่ได้รับการออกแบบเพื่อวัตถุประสงค์ในการค้นคืนสารสนเทศที่จัดเก็บอยู่ในระบบนั้น ซึ่งอาจค้นโดยแรงงานคน หรือคอมพิวเตอร์ก็ได้

หน้าที่ของระบบการค้นคืนสารสนเทศ เพื่อช่วยแก้ปัญหาการติดตามสารนิเทศใหม่ๆ ซึ่งมีปริมาณเพิ่มขึ้น ระบบสารสนเทศจะช่วยค้น คัดเลือก และกล่นกรองสารนิเทศที่เกี่ยวของ เพื่อการใช้ประโยชน์ต่อไป  ในทัศนของ Lancaster ระบบสารสนเทศมีหน้าที่จัดหา จัดระเบียบและควบคุมเพื่อให้มีการเข้าถึงสารนิเทศ

สรุปก็คือคือ ระบบการค้นคืนสารนิเทคือ  ระบบสารนิเทศที่ทำหน้าที่นำเสนอและแจกจ่ายสารนิเทศแก่ผู้ที่ต้องการ ซึ่งระบบสารนิเทศประกอบด้วยระบบการดำเนินงานย่อยๆ 5 ระบบ คือ                                                  

1.         การคัดเลือก  เป็นการการรวบรวมสารนิเทศตามเกณฑ์และนโยบายที่กำหนดไว้ ซึ่งสอดคล้องกับความต้องการของผู้ใช้                                                                                                                                                               

2.         การวิเคราะห์เอกสาร  ได้แก่การจัดหมวดหมู่ การจัดทำรายการ  การทำดรรชนี และการทำสารสังเขป

3.          การจัดระเบียบ ในระบบสารนิเทศที่ใช้คอมพิวเตอร์ในการประมวลผล จะมีการจัดระเบียบแฟ้มข้อมูล โดยทั่วไปจะเรียงลำดับเลขทะเบียน

4.         การค้นคืน เป็นกระบวนการสำคัญในการประเมินศักยภาพของระบบสารนิเทศ เป็นจุดเริ่มต้นของการค้นคืน online  เพื่อให้ตอบสนองความต้องการของผู้ใช้บริการ คือ ขั้นตอนการวิเคราะห์แนวคิด  และขั้นตอนการกำหนดศัพท์ หลังจากนั้นก็นำคำศัพท์ไปดำเนินการค้น ถ้าคำศัพท์ตรงกับดรรชนีคำค้นของเอกสารนั้น จะได้รับเอกสารจำนวนหนึ่ง หรือผู้ค้นจะทำการปรับปรุงเอกสารให้เป็นที่พอใจของผู้ใช้บริการ

5.         การแจกจ่าย เป็นการนำส่งผลการค้นคืนให้แก่ผู้ใช้ ที่มีความต้องการเอกสารเอกสารในเรื่องนั้นๆ โดยทั่วไปคือ รายการอ้างอิงทางบรรณานุกรม โดยการสืบค้นสารสนเทศจะสิ้นสุดเมื่อผู้สืบค้นสารสนเทศได้รับเอกสารเหล่านั้นเรียบร้อยแล้ว องค์ประกอบเหล่านี้เป็นเป็นกิจกรรมทางสติปัญญาซึ่งดำเนินการโดยคน มิใช่เครื่องจักร หรือเรียบอีกนัยหนึ่งว่า ประสิทธิภาพของระบบค้นคืนสารนิเทศ จึงขึ้นอยู่กับองค์ประกอบ สามารถจำแนกได้ 2 กลุ่มก็คือ

-          องค์ประกอบด้านฐานข้อมูล คือเอกสารที่จัดเก็บความละเอียดของดรรชนี  ความเพียงพอของคำศัพท์ ในระบบที่ใช้แทนเนื้อหาของเอกสาร

-          องค์ประกอบด้านการใช้ระบบ คือ ความเข้าใจของนักเอกสารสนเทศ ในเรื่องความต้องการของผู้ใช้

รูแบบของระบบค้นคืนสารนิเทศ

ระบบค้นคืนสารนิเทศสามารถแบ่งได้ 3 ประเภทคือ

1. ระบบค้นคืนที่ให้คำถาม – คำตอบ เป็นการบริการค้นคำตอบสำหรับคำถามที่ต้องการคำตอบ ที่เป็นข้อเท็จจริง

2. ระบบค้นคืนที่ให้ข้อมูลเป็นตัวเลข คือ สัญญาลักษณ์  เป็นระบบจัดเก็บข้อมูลทางฟิสิกส์ เคมี สำะโนประชากร เป็นต้น

3. ระบบค้นคืนข้อความจากวารสาร เป็นระบบที่จัดเก็บตัวเนื้อหาเอกสารและสามารถเรียกข้อความส่วนใดส่วนหนึ่งของเอกสารได้ เช่น ฐานข้อมูลทางกฎหมาย เป็นต้น

บริการค้นคืนระบบโอแพ็ก

ระบบโอแพ็ก คือ ระบบการค้นหารายการทรัพยากรสารนิเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ออนไลน์  จะใช้เครื่องปลายทางเป็นเครื่องมือค้นหารายการสารนิเทศที่ต้องการ โดยใช้โปรแกรมสำเร็จ หรือโปรแกรมการจัดการฐานข้อมูลในระยะบบห้องสมุดอัตโนมัติ

                         ปัจจุบันระบบโอแพ็กได้ใช้ในโปรแกรมจัดการฐานข้อมูลใน 3 รูปแบบคือ

1.       โปรแกรมสำเร็จที่มีหน่วยงาน องค์กรบริบัษต่างๆที่พัฒนาขึ้นมาใช้แล้วเช่นโปรแกรม ซีดีเอส/ไอซีส ดีเบส ฟอกซ์เบส และบี อาร์เอส

2.       เขียนโปรแกรมเฉพาะแห่งโดยใช้ภาษาคอมพิวเตอร์ ภาษาภาษี

3.       โปรแกรมห้องสมุดอัตโนมัติ หรือโปรแกรมสำเร็จพร้อมใช้งานในระบบบูรณาการ หรือเรียกทั่วไปว่าระบบเทิร์นคีย์ เช่น URICA  VTLS  TINLIB เป็นต้น

ประโยชน์ของการค้นคืนระบบโอแพ็ก

-          ผู้ค้นสามารถค้นรายการสารนิเทศที่ต้องการได้มากวิธีกว่าการค้นคืนจากบัตรรายการซึ่งจำกัดการเข้าถึงสารนิเทศด้วยช่อผู้แต่ง ชื่อเรื่อง หัวเรื่อง ในระบบโอแพ็กผู้ค้นสามารถค้นได้จขากดรรชนีหลายประเภท เช่น สามารถค้นได้จากหลักการประสานคำที่เรียกว่า ลักบลูลีน Boolean  หรือ ค้นคำจากเขตข้อมูล เฉพาะที่ต้องการได้เช่น  เขตข้อมูลปีที่พิมพ์ หมายเลขมาตรฐาน หนังสือสากล เลขเรียกหนังสือ หรือค้นจากคำสำคัญอื่นๆ

-          ทำให้ได้รับความสะดวกค้นคืนรายการสารนิเทศได้ถูกต้อง แม่นยำ และเป็นระบบที่ใช้ง่าย

-          เป็นระบบที่ช่วยกระตุ้นและส่งเสริมให้ผู้ใช้เกิดความต้องการใช้ทรัพยากรสารนิเทศอย่างคุ้มค่า เนื่องจากความง่ายและสะดวกในการเข้าถึง

-          ผู้ใช้สามารถค้นคืนรายการทรัพยากรสารนิเทศจากสถานที่ๆตนสะดวก หากมีการใช้ระบบเชื่อมโยงเครื่องปลายทางไปยังสถาบันบริการสารนิเทศที่ให้บริการค้นคืนระบบโอแพ็ก

-          สามารถเชื่อมโยงไปยังรายการทรัพยากรสารนิเทศกับระบบโอแพ็กของสถาบันบริการอื่นๆทั้งในประเทศและต่างประเทศระบบเครือข่าย

ลักษณะการค้นคืนระบบโอแพ็ก

ผู้ใช้สามารถใช้ระบบเป็นจุดเริ่มต้นของการค้นหาสารนิเทศ ในสถาบันบริการแห่งหนึ่ง เช่นเดียวกับการใช้บัตรรายการ  โดยทั่วไปผู้ใช้สามารถเลือกค้นได้จากคำหรือวิธีต่างๆดังต่อไปนี้

-          ค้นคืนโดยใช้ชื่อผู้แต่ง        -  ค้นคืนโดยใช้คำสำคัญ

-          ค้นคืนโดยใช้ชื่อเรื่อง          -  ค้นคืนโดยใช้วลี

-          ค้นคืนโดยใช้หัวเรื่อง          -  ค้นคืนโดยใช้คำในดรรชนี

-          ค้นคืนโดยใช้เลขหมู่           -  ค้นคืนโดยใช้การตัดคำ

-          ค้นคืนโดยการจำกัดคำค้นในเขตข้อมูลที่ต้องการ

-          ค้นคืนโดยวิธีไล่ดูรายการตามลำดับระเบียน

 

 

การค้นคืนสารสนเทศ (Information Retrieval) การสืบค้นเพื่อรับสารนิเทศที่จำเป็น ซึ่งข้อมูลจะเป็นเอกสาร รูปภาพ โปรแกรม อื่นๆ ที่ต้องการสืบค้นซึ่งเป็นสารนิเทศที่ผู้ค้นหาต้องการ และส่งข้อมูลให้กับผู้ค้นหาให้อย่างรวดเร็ว

หมายถึง  กระบวนการในการค้นหาสารสนเทศที่ต้องการ  โดยใช้เครื่องมือสืบค้นซึ่งอยู่ในรูปแบบต่างๆ 
     การสืบค้นสารสนเทศ แบ่งออกเป็น 2 วิธี คือ
1. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบมือ (Manual system) เช่น บัตรรายการ   บัตรดรรชนีวารสาร
2. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ (Computer system)  เช่น  ฐานข้อมูล  การสืบค้นบนอินเทอร์เน็ต

การค้นคืนสารสนเทศ คือ การค้นหาข้อมูลสารสนเทศที่ต้องการ ที่มีอยู่ในระบบ โดยทำหน้าที่นำเสนอและแจกจ่ายสารนิเทศแก่ผู้ที่ต้องการ จะมีการทำงานของระบบสืบค้นข้อมูลทั่วไปเมื่อมีความแม่นยำสูงจะมีความสามารถค้นคืนต่ำและในทางกลับกันถ้า
ความสามารถค้นคืนสูง ความแม่นยำจะต่ำ เพื่อแก้ปัญหานี้ระบบการสืบค้นข้อมูลส่วนใหญ่จึงได้มีการออกแบบภาษาการสืบค้นข้อมูล เพื่อสร้างสูตรการสืบค้นที่ สามารถกำหนดเงื่อนไขการสืบค้นเช่น “และ” “หรือ” “ไม่” “ติดกัน” “รวม” “ไม่รวม” ภาษาสืบค้นนี้ทำให้ได้ระบบที่ให้ความแม่นยำและความสามารถค้นคืนสูงในเวลาเดียวกันแต่มีปัญหา ที่ความไม่เป็นมาตรฐานเดียวกันของผู้ให้บริการแต่ละรายเช่น ยาฮูใช้สัญลักษณ์ต่าง ๆ แทน สูตรการสืบค้นเช่น เครื่องหมายบวกแทนการรวม เครื่องหมายลบแทนการไม่รวมคำสำคัญใน การสืบค้น ขณะที่รายอื่นใช้ตัวย่อแทนเช่น AND OR NOT EXC ADJ เป็นต้น การใช้ภาษาธรรม ชาติจึงเป็นแนวทางหนึ่งที่มีผู้ให้ความสนใจสูงทีเดียว

การค้นคืน    ( retrieve ) หมายถึงการได้รับสิ่งที่ต้องการกลับคืนมา การค้นคืนสารสนเทศ (information retrieval)  จึงเป็นการการกระทำใดๆ ที่ให้ได้รับสารนิเทศที่ต้องการ ซึ่งอาจเป็นข้อมูลหรือรายการเอกสารซึ่งบรรจุเนื้อหาที่ต้องการ และส่งให้กับผู้รับอย่างรวดเร็ว
ประกอบด้วย
1. ทรัพยากรสารสนเทศ
 2. ผู้ใช้
3. การจับคู่ระหว่างความต้องการสารสนเทศของผู้ใช้กับทรัพยากรสารสนเทศ

1. ทรัพยากรสารสนเทศ ระบบค้นคืนสารสนเทศจะต้องรวบรวมและจัดเก็บทรัพยากรสารสนเทศสำหรับผู้ใช้โดยคัดเลือกทรัพยากรสารสนเทศ และทำเครื่องมือช่วยค้น

1.1 การคัดเลือกทรัพยากรสารสนเทศ

 ต้อง คัดเลือกสารสนเทศที่จะตอบสนองความต้องการของผู้ใช้  หรือเกิดประโยชน์ แก่ผู้ใช้ทั้งนี้ต้องคำนึงถึงกลุ่มเป้าหมายของหน่วยงานนั้นๆ เช่น กลุ่มผู้ใช้เป็นนักธุรกิจ นักการเมืองสิสิต นักศึกษา นักเรียน หรือผู้บริหาร เป็นต้น

1.2 การทำเครื่องมือช่วยค้น

หลัง จากคัดเลือกแล้ว จะต้องดำเนินการเพื่อให้ค้นคืนได้ โดยการทำเครื่องมือช่วยค้น ซึ่งมีหลายประเภท เช่น รวมรายการทรัพยากรสารสนเทศ หรือนิยมเรียกว่า แค็ตตาล็อก (catalogue หรือ catalog) และดรรชนีวารสาร

2. ผู้ใช้

ความต้องการสารสนเทศของผู้ใช้นั้นจำแนกได้เป็น 2  ลักษณะคือ

2.1. ผู้ใช้ทราบบางส่วนของสารสนเทศ เช่น  ชื่อผู้แต่ง หรือ ชื่อเรื่องแล้ว

2.2. ต้องการสารสนเทศที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง

3.การจับคู่

การจับคู่ เป็นการเปรียบเทียบคำค้นที่แทนความต้องการของผู้ใช้ กับดรรชนีในเครื่องมือช่วยค้น  หากศัพท์ทั้ง 2 กลุ่มนี้ตรงกันทรัพยากรสารสนเทศเหล่านี้จะถูกรวบรวมเป็นสารสนเทศที่ค้นคืน ได้หรือผลลัพธ์จากการค้นคืน ซึ่งผู้ใช้ต้องพิจารณาอีกครั้งว่าตรงกับความต้องการหรือไม่ การจับคู่เป็นหน้าที่ของระบบค้นคืนสารสนเทศในขณะที่การป้อนคำค้นเข้าสู่ระบบ ค้นคืนสารสนเทศเป็นหน้าที่ของผู้ใช้ การป้อนคำค้นเข้าสู่ระบบนั้น ผู้ใช้ต้องเลือกใช้คำสั่งเพื่อการค้นคืนของระบบค้นคืนซึ่งในแต่ละระบบมี ลักษณะแตกต่างกันไป

1. ความสาคัญ การจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ • การจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศมีความสาคัญต่อ 1. หน่วยงานบริการสารสนเทศ (ห้องสมุด ศูนย์สารสนเทศ หน่วยงานจดหมายเหตุ ฯลฯ)
2. ความสาคัญ การจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ 1. ต่อหน่วยงานบริการสารสนเทศ 1.1 เป็นตัวกลางเชื่อมโยงระหว่างผู้ผลิตสารสนเทศ แหล่งสารสนเทศ และผู้ต้องการใช้สารสนเทศ 1.2 ทาให้การถ่ายโอนและไหลเวียนของสารสนเทศเป็นไปอย่างมี ประสิทธิภาพ 1.3 เป็นงานหลักที่เชื่อมโยงกับงานบริการและเผยแพร่สารสนเทศ เพื่อ ส่งเสริมให้เกิดการใช้สารสนเทศให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด 1.4 ช่วยให้ผู้ใช้ได้รับสารสนเทศที่ถูกต้อง โดยสามารถค้นคืนสารสนเทศได้ ตรงกับความต้องการและได้รับสารสนเทศทันต่อเวลา ซึ่งเป็นไป ตามนโยบายและวัตถุประสงค์ของหน่วยงานบริการสารสนเทศ
3. ความสาคัญ การจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ 2. ต่อผู้ใช้ 2.1 เปิดโอกาสให้ผู้ใช้เข้าถึงทรัพยากรสารสนเทศทุกประเภททั้งภายใน หน่วยงานบริการสารสนเทศและแหล่งทรัพยากรทั่วโลก อย่างเสรี ภายใต้ข้อกาหนดของกฎหมายในเรื่องสิทธิของ การใช้สารสนเทศ 2.2 ให้ความสาคัญแก่ผู้ใช้กลุ่มต่าง ๆ โดยจัดทาเอกสารแนะนาการใช้ ฐานข้อมูลต่าง ๆ จัดเครื่องมืออานวยความสะดวก เครื่องมือการค้นคืนที่เหมาะสม เพื่อให้ผู้ใช้ค้นคืน สารสนเทศได้ด้วยตนเอง หรือผ่านบรรณารักษ์ตอบคำถาม
4. ความสาคัญ การจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ 2.3 มีการพัฒนารูปแบบการดาเนินงานจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ เพื่อให้เกิดความรวดเร็วทั้งวิธีการจัดหา จัดเก็บ และการค้น คืนสารสนเทศ เพื่อให้ผู้ใช้ได้รับประโยชน์สูงสุด 2.4 ช่วยให้ผู้ใช้ได้รับสารสนเทศที่ถูกต้องและตรงกับความต้องการเพื่อ นาไปใช้ประโยชน์ตามที่ต้องการและตามความสนใจ 2.5 สนับสนุนผู้ใช้ให้สามารถประเมิน แยกแยะ ทาความเข้าใจ เชื่อมโยงความคิดของสารสนเทศ เพื่อการเลือกสรร ศึกษา แสวงหา และติดตามสารสนเทศได้ด้วยตนเองเป็นผู้เรียน แบบพึ่งตนเองตลอดไป 

Information retrieval (IR) is the area of study concerned with searching for documents, for information within documents, and for metadata about documents, as well as that of searching relational databases and the World Wide Web. There is overlap in the usage of the terms data retrieval, document retrieval, information retrieval, and text retrieval, but each also has its own body of literature, theory, praxis, and technologies. IR is interdisciplinary, based on computer science, mathematics, library science, information science, information architecture, cognitive psychology, linguistics, and statistics.

Automated information retrieval systems are used to reduce what has been called "information overload". Many universities and public libraries use IR systems to provide access to books, journals and other documents. Web search engines are the most visible IR applications.

 

ความหมายของการสืบค้นสารสนเทศ

หมายถึง  กระบวนการในการค้นหาสารสนเทศที่ต้องการ   โดยใช้เครื่องมือสืบค้นซึ่งอยู่ในรูปแบบต่างๆ

เครื่องมือ คือ อุปกรณ์ที่ใช้ในการค้นหาหนังสือที่มีอยู่ในห้องสมุด  เพื่อนำมาใช้ประกอบการเรียนรู้ ได้แก่ คอมพิวเตอร์

        การสืบค้น คือ การค้นหาข้อมูลเกี่ยวกับหนังสือในห้องสมุดโรงเรียนว่ามีหนังสือที่ผู้เรียนต้องการหรือไม่ หากมีจะปรากฏอยู่ในหมวดหมู่ใด

        ข้อมูล คือ สัญญาณที่มนุษย์รับรู้และนำมาบันทึกในรูปสัญลักษณ์ เมื่อข้อมูลมีการจัดความหมายหรือเนื้อหา จึงเปลี่ยนเป็นระดับสารสนเทศ

การสืบค้นสารสนเทศ แบ่งออกเป็น 2 วิธี คือ

1. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบมือ (Manual system)

2. การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ (Computer system)

ระบบค้นคืนสารนิเทศสามารถแบ่งได้ 3 ประเภทคือ

1. ระบบค้นคืนที่ให้คำถาม – คำตอบ เป็นการบริการค้นคำตอบสำหรับคำถามที่ต้องการคำตอบ ที่เป็นข้อเท็จจริง

2. ระบบค้นคืนที่ให้ข้อมูลเป็นตัวเลข คือ สัญญาลักษณ์  เป็นระบบจัดเก็บข้อมูลทางฟิสิกส์ เคมี สำะโนประชากร เป็นต้น

3. ระบบค้นคืนข้อความจากวารสาร เป็นระบบที่จัดเก็บตัวเนื้อหาเอกสารและสามารถเรียกข้อความส่วนใดส่วนหนึ่งของเอกสารได้ เช่น ฐานข้อมูลทางกฎหมาย เป็นต้น

ระบบค้นคืนสารสนเทศ หมายถึง ระบบที่ได้รับการออกแบบเพื่อวัตถุประสงค์ในการค้นคืนสารสนเทศที่จัดเก็บอยู่ในระบบนั้น ซึ่งอาจค้นโดยแรงงานคน หรือคอมพิวเตอร์ก็ได้

หน้าที่ ของระบบการค้นคืนสารสนเทศ เพื่อช่วยแก้ปัญหาการติดตามสารนิเทศใหม่ๆ ซึ่งมีปริมาณเพิ่มขึ้น ระบบสารสนเทศจะช่วยค้น คัดเลือก และกล่นกรองสารนิเทศที่เกี่ยวของ เพื่อการใช้ประโยชน์ต่อไป  ในทัศนของ Lancaster ระบบสารสนเทศมีหน้าที่จัดหา จัดระเบียบและควบคุมเพื่อให้มีการเข้าถึงสารนิเทศ

สรุปก็คือคือ ระบบการค้นคืนสารนิเทคือ  ระบบสารนิเทศที่ทำหน้าที่นำเสนอและแจกจ่ายสารนิเทศแก่ผู้ที่ต้องการ ซึ่งระบบสารนิเทศประกอบด้วยระบบการดำเนินงานย่อยๆ

 

 

         ความหมาย

เป็นกระบวนการทั้งการคัดเลือก  ควบคุมโครงสร้างสารสนเทศ   การจัดหา   การจัดเก็บสารสนเทศเพื่อการเข้าถึง และกระบวนการสำคัญใด ๆ ในการแสวงหาทรัพยากรสารสนเทศ  ซึ่งครอบคลุมการค้นหา  การดึงสารสนเทศที่เข้าเรื่องเรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะจากแหล่งต่าง ๆ  ทั้งแหล่งจัดเก็บภายใน และแหล่งภายนอก  

เพื่อให้ผู้ใช้ได้รับสารสนเทศ หรือรายการทรัพยากรสารสนเทศ ซึ่งบรรจุเนื้อหาตรงตามต้องการ  และในการบริการจะนำส่งให้ผู้ใช้อย่างรวดเร็วทันการณ์  

ทั้งนี้การจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศเป็นระบบที่จัดทำทั้งด้วยแรงงานคน และด้วยคอมพิวเตอร์

กระบวนการสืบค้นสารนิเทศประกอบด้วย 3ขั้นตอนคือ

1.การกำหนดความต้องการข้อมูลของผู้ใช้อย่างถูกต้องสิ่งแรกที่สุดผู้สืบค้นสารนิเทศจะต้องทำคือ ต้องรู้ว่าสิ่งที่ผู้ใช้ต้องการอย่างแท้จริงคืออะไรซึ่งในการสัมภาษณ์ผู้ใช้นั้นผู้ใช้มักบอกหัวข้อที่ต้องการกว้าง ๆ ปกติผู้สืบค้นไม่คุ้นเคยหรือขาดความรู้ในเรื่องเนื้อหาวิชาที่จะสืบค้น ดังนั้นจึงจำเป็นต้องทราบความต้องการที่แท้จริงของผู้ต้องการข้อมูลว่าคืออะไร เพราะหากขาดความเข้าใจอย่างแจ่มชัดจะทำให้การดำเนินการสืบค้นได้ผลลัพธ์ออกมาตรงกับความต้องการของผู้ใช้ สำหรับข้อมูลที่จะเป็นประโยชน์สำหรับการสืบค้นสารนิเทศควรจะทราบจากผู้ใช้ได้แก่ข้อมูลที่จะช่วยกำหนดขอบเขตในการสืบค้น เช่น ช่วงเวลา ภาษา รูปแบบของสิ่งพิมพ์ เป็นต้นง

2.การเลือกแหล่งสารนิเทศ การเลือกแหล่งสารนิเทศในการสืบค้นเพราะ ่จะให้ได้สารนิเทศที่สนองความต้องการของผู้ใช้ได้ดีกว่า เช่น การเลือกใช้การสืบค้นจากแหล่งข้อมูลทรัพยากรสารนิเทศที่ห้องสมุดแต่ละแห่งสร้างขึ้น หรือฐานข้อมูลที่ห้องสมุดแต่ละแห่งชื้อหรือเป็นสมาชิก หรือสืบค้นจากอินเทอร์เน็ต

3.การเตรียมการสืบค้นสารนิเทศ หากเป็นการสืบค้นจากฐานข้อมูลผู้สืบค้นต้องตระหนักอยู่เสมอว่า ฐานข้อมูลนั้นมีทั้งภาาาภาษาควบคุมและภาษาอิสระถ้าหากเป็นเป็นฐานข้อมูลที่ใช้ภาษาควบคุมควรใช้กลยุทธ์
http://reg.ksu.ac.th/teacher/maliwan/index11.htm

1. ความหมายค้นคืนสารสนเทศเป็นกระบวนการทั้งการคัดเลือก ควบคุมโครงสร้างสารสนเทศ การจัดหา การจัดเก็บสารสนเทศเพื่อการเข้าถึง และกระบวนการ สาคัญใด ๆ ในการแสวงหาทรัพยากรสารสนเทศ ซึ่งครอบคลุมการ ค้นหา การดึงสารสนเทศที่เข้าเรื่องเรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะจาก แหล่งต่าง ๆ ทั้งแหล่งจัดเก็บภายใน และแหล่งภายนอกเพื่อให้ผู้ใช้ได้รับสารสนเทศ หรือรายการทรัพยากรสารสนเทศ ซึ่งบรรจุเนื้อหาตรงตามต้องการ และในการบริการจะนาส่งให้ผู้ใช้ อย่างรวดเร็วทันการณ์ทั้งนี้การจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศเป็นระบบที่จัดทาทั้งด้วย แรงงานคน และด้วยคอมพิวเตอร์

การค้นคืนสารสนเทศ (Information Retrieval) คือ การค้นหาข้อมูลสารสนเทศที่ต้องการ ซึ่งข้อมูลจะเป็นเอกสาร รูปภาพ โปรแกรม อื่นๆ
 ที่ต้องการสืบค้นซึ่งเป็นสารนิเทศที่ผู้ค้นหาต้องการ และส่งข้อมูลให้กับผู้ค้นหาให้อย่างรวดเร็ว
สามารถค้นได้ 2 วิธีคือ
1.ค้นโดยการระบุส่งที่ต้องลงไปเลยว่าต้องการให้ระบบปรากฏสิ่งใด
2.การค้นโดยหาข้อมูลทั้วไป เมื่อเจอข้อมูลที่ต้องการแล้วจึงนำข้อมูลนั้นมาใช้

การค้นคืนสารสนเทศ  (information retrieval) เป็นการค้นคืนสารสนเทศกลับคืนมาจากแหล่งข้อมูล  ด้วยวิธีการใด ๆ เพื่อให้ได้สารสนเทศที่ต้องการและส่งให้ผู้รับอย่างรวดเร็ว และเพื่อช่วยแก้ปัญหาของสารสนเทศใหม่ ๆ ซึ่งเพิ่มมากขึ้น ระบบจะช่วยค้น คัดเลือก และกลั่นกรองสารสนเทศที่เกี่ยวข้องเพื่อให้เรานำมาใช้ประโยชน์

( จากความคิดของนักศึกษา )

ความหมายของการค้นคืนสารสนเทศ

การค้นคืนสารสนเทศมีความหมายเช่นเดียวกับการค้นวรรณกรรม (Literature searching)    ซึ่งหมายถึง กระบวนการค้นเอกสาร เพื่อให้ได้เอกสารที่เกี่ยวข้องกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง  หลักการสำคัญของการค้นคืนสารสนเทศ คือ การค้นหาและนำสารสนเทศที่ตรงตามความต้องการ ส่งให้แก่ผู้ใช้อย่างรวดเร็วทันการ

ระบบสารสนเทศ หมายถึง เซต หรือการรวมตัวของกระบวน
การหลายกระบวนการ สำหรับงานด้านการเก็บรวบรวมข้อมูล
 การประมวลผลเพื่อปรับรูปแบบของข้อมูล ให้เข้าสู่รูปแบบ
ของสารสนเทศ ส่วนการค้นคืนสารสนเทศนั้น หมายถึง
 การค้นหา จัดหา ข้อมูลในรูปแบบต่างๆ ที่ต้องการ โดย
ข้อมูลที่ได้จะต้องผ่านการคัดเลือก และกลั่นกรองแล้ว ซึ่งจะ
ใช้วิธีการค้นหาได้ในหลายๆ รูปแบบ

"การสืบค้น" (Retrieval) ตามความหมายในวิทยานุกรมบรรณารักษศาสตร์ หมายถึง การสืบเสาะค้นหาเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ซึ่งอาจจะได้รับคำตอบในรูปของบรรณานุกรม ต้นฉบับเอกสาร คำตอบที่เฉพาะเจาะจง ตัวเลข หรือข้อความของเรื่องนั้น "การสืบค้น" หรือ "การสืบค้นข้อมูล (Information retrieval)" เป็นคำที่ใช้กันทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแวดวงห้องสมุดและสารสนเทศ ซึ่งก็คือ "การค้นหาข้อมูล" นั่นแหละครับ.. ในที่นี้ความหมายเน้นหนักไปทางด้านการค้นหาข้อมูลโดยใช้เครื่องมือช่วยค้นประเภทที่เป็นสื่ออิเล็กทรอนิกส์ เช่น ระบบฐานข้อมูลคอมพิวเตอร์ของห้องสมุด ฐานข้อมูล CD-ROM/DVD ฐานข้อมูลออนไลน์ Internet และ search engine ต่าง ๆ เป็นต้น.. การค้นหาข้อมูลให้ได้รวดเร็ว ถูกต้องแม่นยำ และตรงตามความต้องการ จำเป็นต้องอาศัยทักษะและพื้นฐานความรู้เกี่ยวกับการสืบค้นข้อมูล เช่น วิธีการใช้เครื่องมือช่วยค้นแต่ละชนิด การใช้คำหรือวลี (keyword) ให้สอดคล้องกับเรื่องที่กำลังค้นหา การเลือกรูปแบบการค้นให้เหมาะสม การใช้คำเชื่อม (and, or, not, with, adjacent..) เพื่อกำหนดขอบเขตการค้นให้มีความเฉพาะเจาะจงมากขึ้น ซึ่งจะทำให้ได้ผลการค้น/รายการข้อมูล ที่ถูกต้องตรงตามความต้องการมากที่สุด

หมายถึง การใช้ระบบสารสนเทศเพื่อการค้นคืน ค้นหา หรือดึงข้อมูลและสารสนเทศเฉพาะเรื่องที่ผู้ใช้ระบุ แหล่งรวบรวมสารสนเทศไว้เป็นจำนวนมาก เพื่อประโยชน์ด้านต่างๆเช่น การศึกษา สุขภาพ

วัตถุประสงค์ในการสืบค้นข้อมูลสารสนเทศ

1.เพื่อทราบถึงรายละเอียดของข้อมูล

2.เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการศึกษาหรือการทำงาน

3.เพื่อสร้างการเรียนรู้ให้กับตนเองและผู้อื่น

4.เพื่อตรวจสอบข้อมูล

5.เพื่อการนำข้อมูลที่ได้ไปใช้ในชีวิตประจำวัน

การค้นคืนสารสนเทศ (Information Retrieval)คือ การค้นหาข้อมูลสารสนเทศที่ต้องการ ซึ่งต้องมีอยู่ในระบบ วิธีการที่ได้มาของสารสนเทศที่ต้องการ มี 2 วิธี คือ
- Searching ค้นหาข้อมูลสารสนเทศแบบมีเป้าหมายที่ชัดเจนว่าต้องการสิ่งใดด้วยการสอบถามเข้าไปในระบบ
- Browsing การท่องค้นหาข้อมูลหรือสารสนเทศ โดยไม่ได้จำเพาะเจาะจงในเป้าหมายว่าต้องการอย่างไร พอพบสิ่งที่สนใจก็นำเอาข้อมูลนั้นมาใช้
การค้นคืนสารสนเทศช่วยให้ผู้ใช้ได้รับสารสนเทศเฉพาะที่มีเนื้อหาคุณลักษณะตามที่ต้องการอย่างครบถ้วน ถูกต้อง ครอบคลุม สะดวก รวดเร็ว

ประเภทของการค้นคืนสารสนเทศที่ให้บริการ
- Web Search

การค้นคืนสารสนเทศ หมายถึง  การคัดเลือก การจัดหา การจัดเก็บสารสนเทศเพื่อเข้าถึงกระบวนการในการแสวงหาทรัพยากรสารสนเทศ  และผู้ใข้ได้รับทรัพยากรที่มีเนื้อหาตรงกับที่ต้องการ  อย่างรวดเร็ว
ความสำคัญของการจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ   ต่อ
1. หน่วยงานบริการสารสนเทศ  เช่น ห้องสมุด ศูนย์สาสนเทศ  หน่วยงานต่างๆ
2. ผู้ใช้

ความหมายของการค้นคืนสารสนเทศ

การค้นคืน (retrieval)  เป็น การค้นเพื่อให้ได้ผลการค้นตามต้องการ  มุ่งเน้นที่ผลการค้นเป็นสำคัญ
การค้น การค้นหา (searching) เป็นกระบวนการค้น เช่น การค้นจากหนังสือ การค้นจากฐานข้อมูลโดยใช้ชื่อผู้แต่ง
ระบบจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ  (Information Storage and Retrieval System – ISAR system) ระบบค้นคืนสารสนเทศ (Information Retrieval System – IR system)
ระบบจัดเก็บและค้นหาสารสนเทศ ใช้น้อย (จากวรรณกรรม) การค้นคืน วิธีการค้นหาแบ่งออกเป็น
browsing หรือ การสำรวจเลือกดู
searching หรือ analytical search หรือ การค้นด้วยคำหรือลักษณะของสารสนเทศ เช่น สี  ขนาด
จุดประสงค์หลัก คือ ให้ค้นคืนสารสนเทศที่ “เข้าเรื่อง” (relevance) หรือ “ตรงกับความต้องการ” (pertinence)

ความหมายของการค้นคืนสารสนเทศ

การค้นคืน (retrieval)  เป็น การค้นเพื่อให้ได้ผลการค้นตามต้องการ  มุ่งเน้นที่ผลการค้นเป็นสำคัญ
การค้น การค้นหา (searching) เป็นกระบวนการค้น เช่น การค้นจากหนังสือ การค้นจากฐานข้อมูลโดยใช้ชื่อผู้แต่ง
ระบบจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ  (Information Storage and Retrieval System – ISAR system) ระบบค้นคืนสารสนเทศ (Information Retrieval System – IR system)
ระบบจัดเก็บและค้นหาสารสนเทศ ใช้น้อย (จากวรรณกรรม) การค้นคืน วิธีการค้นหาแบ่งออกเป็น
browsing หรือ การสำรวจเลือกดู
searching หรือ analytical search หรือ การค้นด้วยคำหรือลักษณะของสารสนเทศ เช่น สี  ขนาด
จุดประสงค์หลัก คือ ให้ค้นคืนสารสนเทศที่ “เข้าเรื่อง” (relevance) หรือ “ตรงกับความต้องการ” (pertinence)

ระบบค้นคืนสารสนเทศ

ระบบสารสนเทศบางครั้งเรียกว่า ระบบจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ (Information and Retrieval Sytem หรือใช้คำย่อว่า ISARS) หรือ ระบบค้นคืนสารสนเทศ (Information Retrieval System หรือ IRS )

การค้นคืน (Retrieval) หมายถึง การได้รับสิ่งที่ต้องการกลับคืนมา การค้นคืนสารสนเทศ (Information retrieval) จึงเป็นการกระทำใด ๆ ที่คัดเลือกสารสนเทศจากแหล่งเก็บเพื่อทำให้ได้รับสารสนเทศตามที่ต้องการ ซึ่งอาจเป็นข้อมูล หรือ รายการเอกสารซึ่งบรรจุเนื้อหาที่ต้องการ การค้นคืนสารสนเทศมีความหมายเช่นเดียวกับการค้นวรรณกรรม (Literature searching) ซึ่งหมายถึง กระบวนการค้นเอกสาร เพื่อให้ได้เอกสารที่เกี่ยวข้องกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง หลักการสำคัญของการค้นคืนสารสนเทศ คือ การค้นหาและนำสารสนเทศที่ตรงตามความต้องการ ส่งให้แก่ผู้ใช้อย่างรวดเร็ว ทันการ ระบบใดก็ตามที่ได้รับการออกแบบเพื่ออำนวยความสะดวกในการค้นสิ่งพิมพ์ จึงเรียกว่า ระบบค้นคืนสารสนเทศ ตัวอย่างเช่น บัตรรายการ สิ่งพิมพ์ดรรชนี เป็นต้น

ความรู้ไม่สามารถถ่ายทอดจากบุคคลหนึ่งไปสู่อีกบุคคลหนึ่งโดยตรงเสมอไป จึงต้องมีแหล่งเก็บรวบรวมความรู้ คือ ระบบสารสนเทศ ซึ่งเป็นระบบที่ทำหน้าที่รวบรวม จัดเก็บ และนำสารสนเทศไปใช้ในองค์กร ระบบทำหน้าที่เป็นช่องทาง (Channel) ของสารสนเทศ ระบบประกอบด้วยคน ครุภัณฑ์ และกระบวนการ

บ่อยครั้งที่คนมักคิดคงระบบสารสนเทศว่าประกอบด้วยระบบคอมพิวเตอร์และมีฐานข้อมูล (Databases) จัดเก็บสารสนเทศเท่านั้น โดยลืมนึกถึง คน ซึ่งทำหน้าที่รวบรวมสารสนเทศจากแหล่งต่างๆ และจัดเก็บไว้ในฐานข้อมูล

ระบบสารสนเทศเป็นการสื่อสารในรูปแบบหนึ่ง ประกอบด้วยการส่งสาร จากแหล่งหนึ่งไปสู่แหล่งหนึ่ง ระหว่างการส่งสาร สารจะมีคุณภาพต่อผู้รับหรือไม่ ขึ้นอยู่กับว่ามีสิ่งรบกวน (Noise) มากน้อยเพียงไร ซึ่งเป็นอุปสรรคทำให้ระบบสารสนเทศ ไม่ตอบสนองความต้องการเท่าที่ควร

กลยุทธ์การค้นคืนสารสนเทศ ได้แก่ การวางแผนการค้นเพื่อให้ได้มาซึ่งสารสนเทศที่
ต้องการการวางแผนการค้ที่ดี      จะช่วยประหยัดเวลาในการค้นคืนสารสนเทศทำ ให้ผู้ค้นสามารถ ค้นคืนสารสนเทศ      ได้หลากหลายวิธีเพื่อให้ได้สารสนเทศที่ตรงและเกี่ยวข้องกับเรื่องที่ ต้องการ                กลยุทธ์ในการค้นคืนสารสนเทศของผู้ค้นแต่ละคนอาจแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับความรู้ใน
เรื่องที่ค้น และประสบการณ์ในการค้นคืนสารสนเทศของผู้ค้นแต่ละคน

การสร้างกลยุทธ์ในการค้น
             การสร้างกลยุทธ์ในการค้นจะเริ่ม ตั้งแต่ การวิเคราะห์แนวคิดและความต้องการสารสนเทศ และการแปลแนวคิดที่ได้เป็นชุดคำศัพท์ อาจจำแนกขั้นตอนของการพัฒนากลยุทธ์การค้ได้ 5 ขั้น ดังนี้
             1. กำหนดประเด็นของคำถาม (Finding the focus of your question)
             2. วิเคราะห์คำถาม และจำแนกแนวคิดที่อยู่ในคำถามออกมาเป็นคำศัพท์ (Finding key concept)
             3. กำหนดคำศัพท์อื่น ๆ ที่ใกล้เคียงกับเรื่องที่ต้องการค้น (Finding alternative terms)
             4. สร้างสูตรการค้น (Use basic search technique)
             5. กำหนดลักษณะสารสนเทศที่ต้องการ (Think about sort of information)

การปรับปรุงผลการค้น
             หลังจากที่ทำการค้นแล้วในบางครั้งผลการค้นที่ได้อาจได้จำนวนสารสนเทศที่
มากเกินไป หรือน้อยเกินไป จนไม่สามารถใช้ตอบคำถามได้ ผู้ค้นอาจต้องกลับมาพิจารณาคำค้น
ที่ใช้อีกครั้งรวมทั้งพิจารณาสูตรการค้นที่ใช้อีกครั้งหากกำหนดไว้กว้างเกินไป ต้องกำหนดให้
แคบเข้ามา แต่หากกำหนดไว้แคบเกินไปจะต้องขยายให้กว้างขึ้น

             1. การขยายผลการค้นให้กว้างขึ้น การขยายผลการค้น ได้แก่ การเพิ่มจำนวนผล
การค้นที่ตรงกับความต้องการให้มากขึ้นกว่าการค้นในครั้งแรก ทำได้ดังนี้
                          - ลดจำนวนแนวคิด หรือคำศัพท์ที่ใช้ลง
                          - ใช้ ตรรกะ OR ในการเชื่อมคำค้น หรือเชื่อมประเด็น
                          - นำศัพท์อื่น ที่มีความหมายใกล้เคียงกันเข้ามารวมในสูตรการค้น
                          - ใช้คำศัพท์กว้าง ๆ (General term)
                          - ใช้หัวเรื่องเป็นคำค้น (ศัพท์ในบัญชีหัวเรื่องมีความหมายกว้างกว่าในธิซอรัส)
                          - ตรวจสอบความถูกต้องของการใช้ ตรรกะบูลีนในการเชื่อมประเด็นการค้น
แต่ละประเด็น
                          -ใช้การตัดคำเพื่อเพิ่มความหลากหลายหรือความเป็นไปได้ของคำศัพท์ที่จะปรากฏในเอกสาร หรือสำหรับคำที่สะกดได้หลายแบบ

             2. การจำกัดผลการค้นให้แคบลง การจำกัดผลการค้น ได้แก่ การลดจำนวนผล
การค้นที่ได้ให้น้อยลง
                         - ใช้ตัวเชื่อม AND หรือ NOT
                         - ใช้คำศัพท์ที่มีความเฉพาะเจาะจงยิ่งขึ้น
                         - ใช้คำศัพท์จากบัญชีหัวเรื่องเป็นคำค้น
                         - ตรวจสอบความถูกต้องของการใช้ ตรรกะบูลีนในการเชื่อมประเด็นการค้นแต่ละประเด็น
                         - ใช้คำศัพท์ที่ละเอียดขึ้น ตรงยิ่งขึ้น
                         - ยกเลิกเทคนิคการตัดคำ

            3. ใช้แหล่งข้อมูลที่พบเป็นจุดเริ่มต้นของการค้นหาข้อมูลอื่นเพิ่มเติม
เมื่อได้สารสนเทศที่เกี่ยวข้อง หรือ ข้อมูลที่จะสามารถนำไปใช้ในการตอบคำถามได้แล้ว ควรใช้
ข้อมูลที่ค้นพบเหล่านี้ เป็นจุดเริ่มต้นในการค้นหาเอกสาร อื่น ๆ ต่อไปโดยสามารถใช้ประโยชน์
จากชื่อผู้แต่ง คำศัพท์ที่ปรากฏในเรื่อง ประเด็นสำคัญที่เอกสารกล่าวถึง และรายการบรรณานุกรม
ท้ายเอกสาร ซึ่งจะแสดงถึงรายการเอกสารอื่น ๆ ที่มีความเกี่ยวข้องกัน ซึ่งหลักการนี้ มีลักษณะ
เช่นเดียวกับการค้นหาสารสนเทศในห้องสมุด โดยหนังสือที่มีเนื้อหาเรื่องเดียวกัน หรือเกี่ยวข้อง
สัมพันธ์จะจัดเรียงไว้บนชั้นเดียวกันภายใต้หมวดหมู่เดียวกัน ดังนั้นเมื่อพบว่า หนังสือเล่มหนึ่ง
มีเนื้อหาตรงกับความต้องการ นั่นหมายความว่าหนังสือเล่มอื่น ๆ บนชั้นเดียวกัน ที่จัดเรียงไว้
ใกล้กันย่อมมีเนื้อหาคล้ายกัน หรือใกล้เคียงกัน น่าจะนำไปใช้ประโยชน์ได้

            4. ใช้คำศัพท์ หรือคำค้นจากฐานข้อมูลของห้องสมุดหรือฐานข้อมูลที่เกี่ยวข้องเป็น
แนวทางในการสืบค้นครั้งต่อไป

            5. ใช้บรรณานุกรมของเอกสาร เพื่อค้นหาเอกสารอื่น ๆ เนื่องจากในบรรณานุกรม
จะบอกถึงรายการเอกสารที่เกี่ยวข้องกับกับเอกสารที่อ่าน (ปัจจุบัน) ที่ผู้เขียนใช้ในการศึกษา
เพื่อเขียนเอกสารปัจจุบันอาจสรุปกลยุทธ์ในการค้นคืนสารสนเทศได้เป็น 10 ขั้นตอนดังนี้
                        1. จำแนกแนวคิดสำคัญของเรื่องที่ต้องการค้น
                        2. กำหนดคำศัพท์ที่สามารถอธิบาย หรือใช้เป็นตัวแทนของแนวคิดดังกล่าวได้
                        3. กำหนดคำศัพท์อื่นที่มีความหมายใกล้เคียงกัน หรืu3629 .เกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน กับเรื่องที่ค้น
                        4. กำหนดเทคนิคการค้นที่เหมาะสม เช่น การตัดคำ ตรรกะบูลีน การกำหนด
ตำแหน่งคำค้น เป็นต้น
                        5. เครื่องมือช่วยค้นเช่น Search Engine หรือฐานข้อมูลที่คาดว่าจะมีคำตอบ
ในเรื่องที่ต้องการ
                        6. อ่านคำแนะนำในการค้น ศึกษา ส่วนแสดงความช่วยเหลือ การค้นในขั้นสูง
คำถามที่ถามบ่อย ๆฯลฯ
                        7. สร้างประโยค หรือสูตรการค้น ตามรูปแบบของเครื่องมือช่วยค้นหรือ
ฐานข้อมูลที่เลือกใช้
                        8. ประเมินผลการค้นว่าตรงกับสูตรการค้นหรือไม่
                        9. ปรับปรุงสูตรการค้น หากผลการค้นที่ได้ยังไม่เป็นไปตามที่ต้องการ โดย
กลับไปที่ขั้นที่ 2-4 อีกครั้งเพื่อแก้ไขสูตรการค้น
                        10. ค้นจากฐานข้อมูลอื่น ๆ โดยทำตามกระบวนการที่ 6-9 หากข้อมูลที่ได้
ยังไม่เป็นที่พอใจ

สรุป ประเด็นสำคัญ ในการพัฒนากลยุทธ์ในการค้นคืนสารสนเทศ ได้แก่
                        - ระบุคำถามให้ชัดเจน
                        - ทำความเข้าใจกับเรื่องที่ค้น (หาความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับเรื่องที่ค้น)- จำแนก
คำถามออกเป็นแนวคิด/ คำศัพท์
                        - พิจารณาคำศัพท์ที่มีความหมายใกล้เคียงกัน
                        - พิจารณาแผนการค้นและผลการค้น
                        - ใช้สิ่งที่พบเป็นแนวทางในการค้นหาข้อมูลอื่น ๆ

การค้นหาสารสนเทศ หมายถึง ความพยายามของบุคคลในการค้นหาสารสนเทศที่ต้องการโดยใช้เครื่องมือค้นหา เป็นกระบวนการในการค้นหาข้อมูลหรือสารสนเทศที่ต้องการโดยใช้เครื่องมือช่วย กัน
                จากความก้าวหน้าของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารในยุคสังคมความรู้นี้ ส่งผลให้มีการผลิตและเผยแพร่สารสนเทศเป็นจำนวนมาก การค้นหาสารสนเทศไม่ช่ประเด็นปัญหาเนื่องจาผู้ใช้สามารถเข้าถึงและค้นหา สารสนเทศได้อย่างสะดวกและรวดเร็วและมีค่าใช้จ่ายไม่มากเท่ากับการเดินทางไป ยังแหล่งสารสนเทศ หรือ ห้องสมุดต่าง ๆ โดยเฉพาะการค้นหาสารสนเทศผ่านเครือข่ายอินเทอร์เน็ต ดังนั้น ประเด็นปัญหาจึงไม่ได้อยู่ที่การเข้าถึงหรือค้นหาสารสนเทศไม่ได้ แต่อยู่ที่การค้นหาสารสนเทศที่มีคุณภาพตรงตามที่ต้องการมากกว่าซึ่เกี่ยวกับ การรู้สารสนเทศ ในประเด็น ทักษะการค้นหาสารสนเทศ การใช้เครื่องมือช่วยค้นในรูปแบบต่าง ๆ จึงเป็นประเด็นสำคัญที่ผู้เรียนต้องทราบ เข้าถึงและใช้เป็น

การค้นคืนสารสนเทศ หมายถึง  การคัดเลือก การจัดหา การจัดเก็บสารสนเทศเพื่อเข้าถึงกระบวนการในการแสวงหาทรัพยากรสารสนเทศ  และผู้ใข้ได้รับทรัพยากรที่มีเนื้อหาตรงกับที่ต้องการ  อย่างรวดเร็ว

การค้นคืน (retrieval)  เป็น การค้นเพื่อให้ได้ผลการค้นตามต้องการ  มุ่งเน้นที่ผลการค้นเป็นสำคัญ
การค้น การค้นหา (searching) เป็นกระบวนการค้น เช่น การค้นจากหนังสือ การค้นจากฐานข้อมูลโดยใช้ชื่อผู้แต่ง
ระบบจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ  (Information Storage and Retrieval System – ISAR system) ระบบค้นคืนสารสนเทศ (Information Retrieval System – IR system)
ระบบจัดเก็บและค้นหาสารสนเทศ ใช้น้อย (จากวรรณกรรม) การค้นคืน วิธีการค้นหาแบ่งออกเป็น
browsing หรือ การสำรวจเลือกดู
searching หรือ analytical search หรือ การค้นด้วยคำหรือลักษณะของสารสนเทศ เช่น สี  ขนาด
จุดประสงค์หลัก คือ ให้ค้นคืนสารสนเทศที่ “เข้าเรื่อง” (relevance) หรือ “ตรงกับความต้องการ” (pertinence)

การสร้างกลยุทธ์ในการค้น
             การสร้างกลยุทธ์ในการค้นจะเริ่ม ตั้งแต่ การวิเคราะห์แนวคิดและความต้องการสารสนเทศ และการแปลแนวคิดที่ได้เป็นชุดคำศัพท์ อาจจำแนกขั้นตอนของการพัฒนากลยุทธ์การค้ได้ 5 ขั้น ดังนี้
             1. กำหนดประเด็นของคำถาม (Finding the focus of your question)
             2. วิเคราะห์คำถาม และจำแนกแนวคิดที่อยู่ในคำถามออกมาเป็นคำศัพท์ (Finding key concept)
             3. กำหนดคำศัพท์อื่น ๆ ที่ใกล้เคียงกับเรื่องที่ต้องการค้น (Finding alternative terms)
             4. สร้างสูตรการค้น (Use basic search technique)
             5. กำหนดลักษณะสารสนเทศที่ต้องการ (Think about sort of information

การค้นคืนสารสนเทศคือ การค้นหาข้อมูลให้ได้ผลที่ต้องการ เน้นที่ผลของการค้นที่ได้เป็นใหญ่   

การ.ค้น การค้นหาคือกระบวนการค้น เช่น การค้นหาจากหนังสือ
 
การค้นหาหนังสือโดยใช้ชื่อผู้แต่งเป็นต้น    

การสืบค้นข้อมูลสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ต  

แหล่งข้อมูลสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ตเป็นแหล่งข้อมูลทางอิเล็กทรอนิกส์ที่สำคัญ และใหญ่ที่สุด

มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาแทบทุกวินาที ดังนั้นในการสืบค้นข้อมูลสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ตควร

ดำเนินการดังนี้

1.

กำหนดวัตถุประสงค์การสืบค้น

ผู้สืบค้นหรือผู้วิจัยที่จะนำข้อมูลสารสนเทศไปใช้ ควรตั้งวัตถุประสงค์การสืบค้นที่ชัดเจน ทำให้

สามารถกำหนดขอบเขตของแหล่งข้อมูลสารสนเทศที่จะสืบค้นให้แคบลง กำหนดประเภทของเครื่องมือหรือ

โปรแกรมสำหรับการสืบค้นทางอินเทอร์เน็ต ที่เรียกว่า

Search Engine ให้เหมาะสม กำหนดช่วงเวลาที่

ข้อมูลสารสนเทศถูกสร้างขึ้น เช่น ช่วงปีที่ตีพิมพ์ของวารสารอิเล็กทรอนิกส์ ทั้งนี้เพื่อให้ผลการสืบค้นมี

ปริมาณไม่มากเกินไป มีความตรง

(Validity) ตามวัตถุประสงค์ และมีความน่าเชื่อถือ (Reliability) มากที่สุด

อีกทั้งยังสามารถสืบค้นได้ผลในเวลาอันรวดเร็ว

2.

ประเภทของข้อมูลสารสนเทศที่สามารถสืบค้นได้

ข้อมูลสารสนเทศที่อยู่บนอินเทอร์เน็ตมีมากมายหลายประเภท มีลักษณะเป็นมัลติมีเดีย คือ

มีทั้งที่เป็นข้อความ

(Text) ภาพวาด (Painting) ภาพเขียนหรือภาพลายเส้น (Drawing) ภาพไดอะแกรม

(Diagram)

ภาพถ่าย (Photograph) เสียง(Sound) เสียงสังเคราะห์ เช่น เสียงดนตรี (Midi) ภาพยนตร์

(Movie)

ภาพเคลื่อนไหวอะนิเมชัน (Animation) จากเทคโนโลยีการสืบค้นที่มีอยู่ในปัจจุบัน การสืบค้นที่เร็ว

ที่สุด มีประสิทธิภาพที่สุด และแพร่หลายที่สุด คือ การสืบค้นข้อมูลสารสนเทศประเภทข้อความ สำหรับ

การสืบค้นข้อมูลที่เป็นภาพ

(Pattern Recognition) และเสียง ยังมีข้อจำกัดอยู่มาก ใช้เวลานาน และยังไม่มี

ประสิทธิภาพ จึงยังไม่มีการสืบค้นข้อมูลประเภทอื่นๆ นอกจากประเภทข้อความในการให้บริการการสืบค้น

บนอินเทอร์เน็ต

3.

การสืบค้นต้องอาศัยอุปกรณ์และความรู้

ก่อนที่ผู้สืบค้นจะสามารถสืบค้นข้อมูลสารสนเทศทางอินเทอร์เน็ตได้ ต้องมีการจัดเตรียม

อุปกรณ์ดังต่อไปนี้ คือ เครื่องคอมพิวเตอร์ อุปกรณ์ต่อเข้าอินเทอร์เน็ตซึ่งอาจเป็น

Modem ในกรณีที่ใช้คู่กับ

สายโทรศัพท์ หรือแผ่น

LAN Card ในกรณีที่ใช้คู่กับระบบเครือข่ายที่ได้รับการติดตั้งไว้แล้ว ซอฟต์แวร์

การสื่อสาร

(Communication Software) เช่น Dial-up Networking ในกรณีใช้ Modem หรือมีการติดตั้ง

Network Protocol

ที่เหมาะสมกับระบบเครือข่ายที่เครื่องคอมพิวเตอร์นั้นติดตั้งอยู่และติดตั้ง Network

Adapter

ที่เหมาะสมสำหรับ LAN Card นั้นๆ ต้องสมัครเป็นสมาชิกขององค์การหรือบริษัทผู้ให้บริการ

อินเทอร์เน็ต

(Internet Service Provider หรือ ISP) เพื่อเป็นช่องทางออกสู่อินเทอร์เน็ต นอกจากอุปกรณ์

ต่างๆ ดังกล่าวข้างต้นแล้ว ยังต้องมีความรู้และทักษะพื้นฐานในการใช้งานคอมพิวเตอร์

(Computer

Literacy)

ความรู้ภาษาอังกฤษเนื่องจากข้อมูลสารสนเทศส่วนใหญ่ในอินเทอร์เน็ตเป็นภาษาอังกฤษ และยัง

ต้องมีการจัดสรรเวลาให้เหมาะสมอีกด้วย

4.

บริการบนอินเทอร์เน็ต

บริการบนอินเทอร์เน็ตที่สามารถใช้ช่วยในการสืบค้นข้อมูลสารสนเทศมีมากมายหลายบริการ

เช่น บริการเครือข่ายใยแมงมุมโลก หรือ

Word-Wide-Web(WWW) บริการค้นหาข้อมูล Gopher บริการ

การค้นคืนสารสนเทศ คือ

ระบบการค้นคืนสารสนเทศคือ  ระบบสารนิเทศที่ทำหน้าที่นำเสนอและแจกจ่ายสารนิเทศแก่ผู้ที่ต้องการ ซึ่งระบบสารนิเทศประกอบด้วยระบบการดำเนินงานย่อยๆ 5 ระบบ คือ                                                  

1.         การคัดเลือก  เป็นการการรวบรวมสารนิเทศตามเกณฑ์และนโยบายที่กำหนดไว้ ซึ่งสอดคล้องกับความต้องการของผู้ใช้                                                                                                                                                               

2.         การวิเคราะห์เอกสาร  ได้แก่การจัดหมวดหมู่ การจัดทำรายการ  การทำดรรชนี และการทำสารสังเขป

3.          การจัดระเบียบ ในระบบสารนิเทศที่ใช้คอมพิวเตอร์ในการประมวลผล จะมีการจัดระเบียบแฟ้มข้อมูล โดยทั่วไปจะเรียงลำดับเลขทะเบียน

4.         การค้นคืน เป็นกระบวนการสำคัญในการประเมินศักยภาพของระบบสารนิเทศ เป็นจุดเริ่มต้นของการค้นคืน online  เพื่อให้ตอบสนองความต้องการของผู้ใช้บริการ คือ ขั้นตอนการวิเคราะห์แนวคิด  และขั้นตอนการกำหนดศัพท์ หลังจากนั้นก็นำคำศัพท์ไปดำเนินการค้น ถ้าคำศัพท์ตรงกับดรรชนีคำค้นของเอกสารนั้น จะได้รับเอกสารจำนวนหนึ่ง หรือผู้ค้นจะทำการปรับปรุงเอกสารให้เป็นที่พอใจของผู้ใช้บริการ

5.         การแจกจ่าย เป็นการนำส่งผลการค้นคืนให้แก่ผู้ใช้ ที่มีความต้องการเอกสารเอกสารในเรื่องนั้นๆ โดยทั่วไปคือ รายการอ้างอิงทางบรรณานุกรม โดยการสืบค้นสารสนเทศจะสิ้นสุดเมื่อผู้สืบค้นสารสนเทศได้รับเอกสารเหล่านั้นเรียบร้อยแล้ว องค์ประกอบเหล่านี้เป็นเป็นกิจกรรมทางสติปัญญาซึ่งดำเนินการโดยคน มิใช่เครื่องจักร หรือเรียบอีกนัยหนึ่งว่า ประสิทธิภาพของระบบค้นคืนสารนิเทศ จึงขึ้นอยู่กับองค์ประกอบ สามารถจำแนกได้ 2 กลุ่มก็คือ

-          องค์ประกอบด้านฐานข้อมูล คือเอกสารที่จัดเก็บความละเอียดของดรรชนี  ความเพียงพอของคำศัพท์ ในระบบที่ใช้แทนเนื้อหาของเอกสาร

-          องค์ประกอบด้านการใช้ระบบ คือ ความเข้าใจของนักเอกสารสนเทศ ในเรื่องความต้องการของผู้ใช้