น้ำลาย มีส่วนประกอบของสารหลายชนิด ที่จะช่วยรักษาสภาพช่องปาก และฟันให้อยู่ในสภาวะปกติ ช่วยปกป้องเนื้อเยื่อ ต่อต้านจุลินทรีย์ในปาก แถมยังช่วยในการเคลื่อนไหวของลิ้น ทำให้พูดชัดขึ้น น้ำลายเลยถือว่ามีความสำคัญมากๆ แต่น้ำลายก็บอกโรคต่างๆ ได้เหมือนกัน
ถ้าเกิดว่ามีน้ำลายเยอะมากกว่าปกติ ระคายคอ รู้สึกว่ามีรสเปรี้ยว กลืนอะไรก็ลำบาก มีสมเหะ เรอบ่อย มีกลิ่นปาก นี่อาจเป็นสัญญาณของ กรดไหลย้อน ที่เป็นโรคยอดฮิตที่ใครๆ ก็เป็น
น้ำลายแห้ง คือน้ำลายที่ไม่สามารถไหลผ่านท่อน้ำลายได้อย่างสะดวก เกิดขึ้นได้บ่อยกับต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกร อาจจะปวดร่วมด้วย แถมยังบวมใต้คางเป็นๆ หายๆ โรคนี้อาจเป็นสัญญาณของโรคนิ่วต่อมน้ำลายก็ได้
ถ้าน้ำลายเหนียว แน่นอนว่าต้องทำให้อวัยวะภายในช่องปากอยู่ไม่เป็นสุขแน่ เพราะน้ำลายไปหล่อเลี้ยงในปากไม่เพียงพอ คอก็ไม่ชุ่มชื้น นอกจากฟันผุ แบคทีเรียก็จะเพิ่มขึ้น สารเคลือบฟันก็จะหายไป เพราะไม่มีน้ำลายเป็นตัวกลาง
น้ำลายที่มีเลือดปน หรือน้ำลายเป็นเลือด อาจจะไม่มีเสมหะเป็นเหลือ มักเกิดจากสาเหตุที่มีแผล หรืออักเสบในช่องปาก เช่น เหงือก เยื่อบุช่องปาก กระพุ้งแก้ม ซึ่งน้ำลายปนเลือด อาจมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น กัดลิ้นตนเอง
จริงๆ แล้วการพบแพทย์ หรือ ตรวจสุขภาพฟัน จึงเป็นเรื่องสำคัญมาก เพราะฟันคือสิ่งที่สำคัญ ถือเป็นอวัยวะในปากที่เราขาดไม่ได้ น้ำลายคือสารหล่อลื่นที่จะช่วยให้อวัยวะภายในปากทำงานได้ดี หมั่นสังเกตน้ำลายของตัวเองด้วย แม้จะไม่เกิด โรคร้ายแรง ก็ตามที